Een tocht langs de Nederlandse kust in vijftien afleveringen, van Het Zwin tot Schiermonnikoog. Deel 6: Rockanje-Rotterdam Negentien auto's staan geparkeerd op carpoolplein Rockanje aan het Haringvliet, plus een brommer en een fiets. Het contactbord is leeg, hier komen alleen vaste pendelaars naar Rotterdam. Bij helder weer zie je aan de horizon flakkerende vlammen. Vandaag ruik je de Rotterdamse haven alleen: de zoete lucht van kerosine. Lammeren mekkeren in de mist. Achter glimmend prikkeldraad ­ 'Hou je van Nederland, dan ben je lid van Natuurmonumenten' ­ leiden rode paaltjes om het Quackjeswater, een donker duinven. Eiken staan fier overeind, berken liggen languit te rotten op geelgroen mos, ranke espen baden pootje in het zwarte water. In dit reservaat heeft de helft van de Nederlandse plantensoorten een veilig heenkomen gezocht. Getsjilp en gekwek klinkt uit boven de bromtoon van de verkeersweg. Zeven kilometer verder eindigt het duingebied bij Oostvoorne. Vroeger was dit het Scheveningen van Rotterdam, tram Het Moordenaartje bracht badgasten tot op de boulevard. Nog steeds hebben de familiehotels zwier, maar ze liggen al bijna vijftig jaar aan een binnenmeer, met uitzicht op chemische fabrieken, olietanks en windturbines. Bouwvakkers leggen er nu een recreatiegebied aan met schelpenparkeerplaatsen en toiletunits met persriool. Een bord wijst naar het enige autostrand van Nederland. Sinds 1929 staat hier strandpaviljoen de Zeemeeuw. 'Beveiligd tegen roofovervallen' waarschuwt een bordje. Dit jaar loopt het pachtcontract af, stichting Het Zuid-Hollands Landschap wil dat aangrijpen om het autostrand te sluiten. 'Die natuurfanaten zullen met de ME moeten komen', zegt paviljoenbeheerder Jaap Boutkam kwaad en gooit nog wat hout in de kachel. 'Ouderen en gehandicapten kunnen hier met de auto tot aan het water. En dan drinken ze bij mij een lekker bakkie.' Boze strandgangers verzamelden zevenduizend handtekeningen. 'We willen gewoon een goed stuk strand terug.' Tussen Boutkam en 'die linksen' zal het nooit goed komen. 'Die gasten met groene drollenvangers brengen zelf hun boterhammen en koude thee mee. En ze spelen vuil. Ik kan niet taalkundig lezen, daarom ik heb iemand die hun voorstellen nakijkt.' De Maasvlakte lijkt afgesmeerd met een spatel. In weerwil van de plannen voor een tweede Maasvlakte, is de helft nog niet uitgegeven. Minuscule stuifduintjes maken de vlakte nog verlatener. Overal liggen roestige pijpen die zich als wegen vertakken, elkaar kruisen, onder de grond verdwijnen en een stuk verder weer opduiken. Ze spuiten bagger van hot naar her. Levensgevaarlijk, evacuatiestation, gevaarlijke leidingen, alle borden zijn geschreven in kapitalen. En toch mag je bijna overal komen, zelfs de meeste duinen zijn niet omgord met prikkeldraad. Hier wanen Nederlanders zich nog schepper naast God, het is ruig en netjes tegelijk. De taal legt het af tegen de schaal van dit industriegebied, je hebt de neiging om overal 'reuzen' voor te zetten: voor de windturbines, de olietanks in slagorde, de rijen containerkranen, de batterijen silo's, de onbegrijpelijke stalen gevaartes op het water, de kuip voor negentig miljoen kubieke meter giftig slib, de duinen die slechts als stoffering dienen. De zee is hier beroofd van zijn macht, ze kabbelt nietig en tam tegen de bazaltblokken. Bij het Distripark in aanbouw liggen al nieuwe wegen klaar. De vierbaansweg door het grijsgele duinzand maakt plotseling een haakse bocht naar rechts. Ooit zal hier een kruispunt komen, 29 verkeersborden staan alvast helder afgetekend tegen de avondlucht. Het lichtgrijze asfalt staat vol zwarte slipsporen, hier kan eenieder ongestoord James Bond spelen. De Maasvlakte is een zandbak voor volwassen mannen. Bij Risc, naast de elektriciteitscentrale, slaan vlammen uit grote brandstapels. Brandweerlieden uit heel Europa komen hier oefenen. Naast het chemisch-afvaldepot wordt tijdelijk de Vogelvallei Maasvlakte aangelegd. Net zo tijdelijk is het Ultra Light Vliegveld verderop. 'We hebben een opzegtermijn van drie maanden', zegt instructeur Chris Blijleven. In 1991 steeg het eerste ultralichte vliegtuigje op van de Maasvlakte. Inmiddels staan er vier hangars met daarop een kantine, aan elkaar gelaste zeecontainers. Blijleven heeft een ouderwets open vliegtuigje met vleugels van plastic folie, een houten propeller en losse jerrycans achterop. 'Bij ultralights gaat het om het vliegen zelf, de bestemming komt op de tweede plaats. Bij sportvliegers is dat andersom. Jammer dat het zo mistig is, je ziet de centrale nauwelijks. Anders had ik je graag meegenomen op een rondvlucht. Proefles moet ik eigenlijk zeggen.' In restaurant Routiers Maasvlakte is van de zee niets te merken, het zou net zo goed een wegrestaurant in Emmen kunnen zijn. Vrachtwagenchauffeurs en vertegenwoordigers zitten onbekommerd aan het bier, 's winters is het in het weekend gesloten. Helemaal achteraan op de vlakte, bij de achtste petroleumhaven, schuiven bulldozers een nieuwe wal op, als bescherming tegen noordwesterstormen. Een meeuw doet zich tegoed aan een van de vele overreden konijnen. Een opa wijst zijn kleinkinderen, alle vier in groene laarzen, waar de vaargeul ligt. Ze worden afgelost door een dikbuikige motorrijder. Met het hoofd in de nek tuurt hij naar de boten, rookt een shaggie, draalt nog wat en zwaait dan voldaan zijn been over zijn zwartglimmende bike. Genoeg diepe gedachten

Een tocht langs de Nederlandse kust in vijftien afleveringen, van Het Zwin tot Schiermonnikoog. Deel 14: Ameland 'Zeeverkeerspost Ameland' staat op het naambordje van de rood-wit gestreepte vuurtoren, een onderdeel van het DGSM: Directoraat-Generaal Scheepvaart en Maritieme Zaken. 'Doen Geen Sodemieter Makkelijk Zat, zullen ze bedoelen', sneert vuurtorenwachter Dries van der Laag. Sinds een paar maanden zit hij in de ziektewet, 'wegens cultuurverschillen, zo heet dat tegenwoordig toch?' Hij grossiert in kwinkslagen, maar de frustratie zit diep. 'De torens zijn alleen nog maar 's zomers bemand, en dan nog alleen als er niemand ziek is of met verlof. Dan neem je je werk toch niet serieus. Die ambtenaren weten niks van de zee, negen maanden hebben ze op vruchtwater gedreven, dat is de enige keer dat ze hebben gevaren.' De pers heeft hij erbij gehaald, bij de minister thuis is hij geweest. Zonder succes. Nu geeft hij lezingen, knapt oude reddingsboten op en verhuurt zijn ouderlijk huis. De vochtige duinvalleien zijn bijna wulps lichtgroen, riet en lissen wuiven in de wind. Grijsgeel zijn de droge delen, een maanlandschap bekleed met een angoratrui van helm. Overal liggen keutels, in de schemering spelen konijnen Waterschapsheuvel. Het enige menselijke spoor zijn de condensstrepen aan de hemel. En het schelpenpad met fietspompen die om de paar kilometer aan een ketting liggen. Net als in Friesland hebben de kerktorens op Ameland geen torenspits, maar een tweezijdig schuin dak. Daarmee houdt de invloed op: met Fries' onderwijs hoeft de provincie niet aan te komen. Ameland is zijn verleden als Vrije Heerlijkheid nog niet vergeten, hier bepalen ze zelf wel hoe ze hun eiland inrichten. Bij Nes kronkelt de 120 meter lange zwemglijbaan ­ 'Voor slijtage van badkleding zijn wij niet aansprakelijk' ­ als een boa constrictor boven het dorp uit. Het Natuurmuseum legt de laatste troffel aan een betonnen blauwe vinvis op ware grootte. 'Ameland, gekomponeerd door de zee', schrijft het museum. Dat weerhoudt ze niet van een tentoonstelling onder het motto: 'Ameland en Rijkswaterstaat, al eeuwen een hechte relatie.' Hier geen plannen voor duindoorbraken en verstuiving, Rijkswaterstaat is nog 'onze hoop in bange dagen'. Prikkeldraad staat fier overeind, de bordjes verboden toegang zijn niet ondertekend met het obligate artikel 461 van het Wetboek van Strafrecht, maar met artikel 3 van het Rijkszeeweringenreglement. Dat klinkt heel wat barser. Duitsers hebben de statige boerderijen in de dorpskernen opgekocht, de eilanders wonen in premie A-woningen aan de rand. Toerisme bepaalt het ritme van het eiland. 'De zomerdag is iedereen spekkoper, maar in de winter lopen er veel in de steun', zegt Janny Wijnbergen (50). Haar man heeft een installatiebedrijf, in de zomer heeft ze gasten met logies en ontbijt. Een sterke gezondheid heeft ze niet. 'Op een eiland leeft iedereen met je mee. Toen ik in Leeuwarden in het ziekenhuis lag kreeg ik een schoenendoos met kaarten. Ook van mensen tegen wie ik op straat alleen "dag" zeg.' Daar staat wel een scherpe sociale controle tegenover.In het oosten eindigt het eiland zoals het begint: met een rood-witte toren. Hij staat op een groot booreiland voor de kust. Dit verdwaalde stukje Maasvlakte is te danken aan de milieubeweging. Tien jaar geleden kreeg zij het voor elkaar dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij slechts één gasproductiestation op het eiland mocht bouwen. De tweede kwam toen gewoon drie kilometer uit de kust, pal in het zicht. Het duinstation is verlaagd aangelegd en omgeven door nepduinen, zelfs het hekwerk heeft een schutkleur. Alleen bandensporen op het strand verraden de locatie: bij paal 23 draaien die plots het duin in. Op het vasteland gaat de NAM onverdroten voort. Drie oranje vlammen flakkeren boven de Friese kust: de gasputten van Munnekezuil worden opgestart. Een wegwiekende roofvogel laat zijn spartelende prooi vallen en duikt terug naar de grond.