Om het wachten op vlucht KL1927 te bekorten dronk ik een kop koffie in de stationshal van Schiphol. Afwezig staarde ik naar de kwetterende mussen die een tafeltje verder om een broodkruimel vochten, een alledaags tafereeltje. Alhoewel alledaags? Plots realiseerde ik me dat ik al heel lang geen mussen meer heb gezien: ze nemen nooit meer een bad in mijn brede dakgoot en als ik oud brood neergooi verschijnen er alleen nog maar meeuwen, duiven en roeken. En hier, in deze hightech omgeving, zag ik ze ineens terug: huismussen. Toen ik vrienden later vertelde over de mussen op mijn tafeltje, bleek bijna niemand ze de laatste tijd nog gezien te hebben. Het lijkt alsof ze door hetzelfde lot zijn getroffen als de arbeiders. Vroeger zag je die ook overal: in dichte drommen op weg naar de fabriek, met een hengel aan de waterkant of klaverjassend in het café. De arbeider was een fenomeen, een tijd dat hij niet meer zou bestaan was ondenkbaar. En kijk nu eens om je heen: middenklassers zo ver het ook reikt, aangevuld met bejaarden, buitenlanders en jongeren. Maar een eerlijke arbeider is zeldzaam.Ook de mus is een zeldzaamheid aan het worden en dat roept, naar goed Nederlands gebruik, om onderzoek. De jubilerende Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging blijkt sinds februari kaarten te verspreiden waarop je kunt aangeven of je de laatste tijd nog mussen hebt gezien, ook op de site www.knnv.nl/mussenonderzoek kun je gegevens kwijt. Daar vind je ook de wonderlijkste theorieën: de afname van de mussen zou liggen aan eksters, aan katten, aan het bijvoederen van mezen. Een Rotterdammer wijt het aan de invoering van loodvrije benzine en Harrie Nieuwenhuis uit Hengelo weet zeker dat het aan al die chagrijnige mensen ligt: 'In andere landen zijn mensen veel vriendelijker en blijer en daar is de mus in overvloed!!!!' Een andere theorie is dat de mus nergens meer een nestje kan bouwen omdat we alle kieren en gaten van onze huizen dichtsmeren. Bouwbedrijf RBB uit Montfoort zag een gat in de markt en ontwikkelde een speciale huismussenpan, compleet met nestbakje. Deze dakpan mag niet aan de zuidzijde worden bevestigd: 'Er ontstaan dan bij zonnig weer te hoge temperaturen met alle trieste gevolgen van dien.' Het is duidelijk, we hebben hier met een humaan bedrijf te maken. Natuurlijk is het allemaal commerciële bluf: niemand weet waarom de Nederlandse mus verdwijnt. Schiphol heeft niets eens dakpannen, en toch zag ik juist op de splinternieuwe, kiervrije luchthaven de mus weer terug. Maar daar zit RBB niet mee, zoals het bedrijf zijn hand er ook niet voor omdraait om de mussencijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek met een factor twee te verhogen om indruk te maken op vogelliefhebbers. Van oorsprong is de mus een rotsvogel, maar hij past zich zo makkelijk aan dat hij de mens al eeuwen opzoekt voor eten en onderdak. Daarmee bleek de mus een ware trendsetter: er komen de laatste jaren steeds meer vogels naar de stad die je vroeger alleen in de vrije natuur zag. Een reiger was tien jaar geleden nog een zeldzaamheid, tegenwoordig is het een ordinaire stadsvogel. Ik heb al bijna zo'n klapwiekende visjesvreter onder mijn fiets gehad. Ook merels en mezen zie je steeds vaker. Misschien heeft de mus gewoon genoeg van alle concurrentie en emigreert hij naar rustiger oorden, naar Rusland bijvoorbeeld of naar China. Gelukkig hebben we als aandenken het prachtige gedicht van Jan Hanlo: 'Tjielp tjielp - tjielp tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp - tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp tjielp tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp // Tjielp / etc.'

Het leven op de zeventigste breedtegraad is hard. In de winter duurt de nacht hier twee maanden, in de zomer schijnt twee maanden de midzomernachtzon. Als het tenminste niet bewolkt is, want dan is Kirkenes gedrenkt in een koud, grijs licht dat elk object apart lijkt uit te lichten als op een ingeflitste foto. Elke boom, elk bankje, elke auto staat onbeweeglijk stil, alsof ze stuk voor stuk zijn vastgelijmd en tot in lengte van dagen stom moeten blijven staan. Zelfs de reusachtige meeuwen die uitdagend op autodaken staan, bewegen hun vleugels in slow motion. Ook de spaarzame geluiden ­ een fietsbel, een man die houthakt, een auto ­ klinken geïsoleerd. Slechts eenmaal per jaar wordt de stilte doorbroken, tijdens de aanloop naar de nationale feestdag op 17 mei. Net als bij de Nederlandse Koninginnedag heeft de jeugd het feest verschoven naar de voorafgaande nacht. Er zijn twee verschillen: in Kirkenes is het dan licht, en Noren gaan gedisciplineerd uit hun dak. Eindexamenkandidaten beëindigen 's nachts hun 'Russ', een periode van anderhalve week waarin ze alles mogen doen wat God verboden heeft. Het vreemde is alleen dat ze dat allemaal op dezelfde manier doen, met een tandenborstel zebrapaden schoonmaken bijvoorbeeld. Iedereen gaat gekleed in rode en blauwe overalls, versierd met standaardteksten. De hele nacht lopen loopt de meute rondjes langs de drie cafés die het stadje telt en langs de patatkraam waar je warme worst kunt kopen. Hangen, lallen, kijken, stoeien. Alleen zingen doen ze niet, dat is de Noor te frivool. De dronken pantoffelparade gaat vergezeld van een stoet auto's die rondjes rijdt in tegenovergestelde richting: jongeren in opgedofte Amerikaanse sleeën en bezorgde ouders in Volvo's en space wagons op zoek naar hun dochter. File in een middernachtzonverlicht stadje

Sinds vorige week ben ik officieel erkend als loser. Het is zo erg met me gesteld dat er een serie radio- en tv-spotjes is gemaakt om me op te monteren. Naar keuze kan ik me identificeren met een weldoorvoede zestiger op een terras in Zuid-Frankrijk, met een middelbare dame die op een glimmend kantoor werkt of met een dertiger op skivakantie. Want zij zijn de hoofdpersonen in de spotjes die huurders moeten sterken in het gevoel dat ze zo stom nog niet zijn. 'Huren. Dat kan natuurlijk ook', luidt de pay-off die er de komende drie jaar ingeramd gaat worden.De campagne is afkomstig van Aedes, de vereniging van woningcorporaties die samen 2,4 miljoen woningen in bezit hebben. 'Het imago van huren ligt al geruime tijd onder vuur' stelt Aedes, '"Kopers zijn slim en huurders zijn dom", lijkt de teneur te zijn. En, "als je huurt ben je een loser".' Dank u. Ik wil helemaal geen campagne die me over mijn huurdersbolletje aait, maar in één ding heeft Aedes wel gelijk: de badinerende toon van kopers begint langzamerhand op je zenuwen te werken. De nadrukkelijk achteloosheid waarmee mensen laten vallen dat ze in een jaar tijd anderhalve ton winst hebben 'gepakt'. De jacht op hippe buurten, want je kunt natuurlijk nergens anders wonen dan in het Utrechtse Wittevrouwendorp of de Amsterdamse Pijp. (In Rotterdam wonen blijkbaar geen mensen.) Het eindeloze gemier over de tegels in de badkamer, de inductieplaat in de keuken en de problemen om een goede beunhaas te vinden. Om nog maar te zwijgen van het dédain voor huurders: 'Je huurt, nee, je méént het', zegt zo'n mokkel dan met opgetrokken wenkbrauwen, 'heel apart, maar je bent natuurlijk wel een dief van je eigen portemonnee.'Naar goed Nederlandse gewoonte is de campagne positief van toon, Aedes wil zich niet afzetten tegen kopers. Slechts in één spotje wordt mild de spot gedreven met een man die elk weekend bezig is met het onderhoud van zijn huis en die geen tijd meer heeft om met zijn vrienden uit te gaan. Maar ja, dat is op de radio, en daar luistert tegenwoordig toch geen hond meer naar. De softe aanpak is een gemiste kans. Langzamerhand raken wij huurders in de minderheid en dat is precies het moment om de politieke correctheid van ons af te schudden. Aanpakken die zelfvoldane kopers. Aedes heeft al aangekondigd dat er in 2001 een nieuwe serie tv-commercials komt. Hierbij wat suggesties: €Een spotje van weldoorvoede middenklassers die een uitvaartonderneming hun wijk uitgooien. Kopers zijn namelijk intolerant, ze zijn voortdurend bang voor waardevermindering en proberen alles uit te bannen dat afwijkt van hun krimpende normen.€Een spotje van verwende kinderen die demonstreren tegen de aanleg van een busbaan door hun wijk. Kopers denken namelijk alleen aan zichzelf en willen de rust van het platteland midden in de stad.€Een spotje van een gezin dat droge aardappels zit te eten in hun kapitale villa met koperen dakgoten. Kopers hebben namelijk een financiële strop om hun nek en de koers van de hypotheekrente bepaalt hun menu.€Een spotje van een speculant die nieuwbouwwoningen opkoopt en ze na oplevering meteen doorverkoopt. Kopers zijn namelijk hebzuchtig, met hun huizenjacht drijven ze de prijzen steeds verder op. €Een spotje van een villawijk vol boerderettes met strooien daken, imitatie-luiken en strakgeschoren gazonnetjes. Kopers hebben namelijk geen smaak, ze jagen allemaal dezelfde burgermansdroom na. En als de buren wat anders willen, dan sturen ze er de welstandscommissie op af

Kom ik terug van vakantie, staat er plotseling een plantje op mijn tafel. Wat leuk, een welkomstgebaar van de buren denk ik argeloos. Maar dan zie ik dat er een briefje bij ligt, een briefje van mijn stadsdeelwethouder Ruimtelijke Ordening. Hij schrijft dat ik het natuurlijk niet leuk vind dat er bij mij voor de deur een inzamelpunt voor huisvuil en GFT ligt. 'Om ons begrip te tonen voor het eventuele ongemak dat u hiervan heeft, bieden wij u dit bloemetje aan.' Het plantje blijkt een uiting van de sorry-democratie in optima forma. Moet u nu eens goed luisteren, wethouder Ronteltap. Ten eerste ligt dat inzamelpunt al jaren voor mijn deur, dus waarom nu ineens deze strijkerijen? Ten tweede vind ik het helemaal niet erg, integendeel: ik kan met één hand de deur openhouden en met de andere mijn vuilniszak op de berg flikkeren. En ten derde: ik woon in een stad en niet in een openluchtmuseum. Vuilnis hoort bij in een stad, en we hebben politici aangesteld om te bepalen waar en hoe dat wordt opgehaald. Dat dat voor iemand zijn deur zal moeten gebeuren, lijkt me duidelijk. Maar politici durven geen beslissingen meer te nemen. De pijn moet verzacht worden, weerstanden gemasseerd, bezwaren weggepoetst. Want ojee, de kloof tussen politiek en burger. En dus gaat de verantwoordelijke bestuurder bij elke maatregel met een PR-bureau om tafel zitten om zijn beleid te verkopen. Aanvankelijk zag Ronteltap geen problemen: 'Van NIMBY's ­ 'Not In My Backyard' ­ hebben we geen last, er zijn daar namelijk geen tuinen.' Maar de PRconsultant moest zijn geld waarmaken: 'We krijgen de laatste tijd signalen van een nieuwe burgerbeweging: NOMS, Niet Op Mijn Stoep. Politiek gezien is dat linke soep.' En toen kwam er dus een plantje, een Kalanchoë om precies te zijn.Vadertje Staat is met zijn tijd meegegaan. Het is geen autoritaire vader meer die bepaalt wat goed is voor zijn kinderen ­ 'Waarom? Omdat ik het zeg' ­ maar een pappa die een speelkameraad wil zijn voor zijn kroost. Zo'n moderne oetlul die zijn kinderen alleen met een tientje extra zakgeld kan paaien om een keer de afwas te doen. Maar erger is dat de overheid zichzelf met zo'n plantje niet meer serieus neemt. Bij voorbaat biedt ze haar excuses aan voor onwelgevallige besluiten. Burgers worden zo gesterkt in het idee dat ze recht hebben op de ideaalbeelden uit glossy woontijdschriften en dat alles wat daar niet in past moet worden weggemoffeld. Zo'n plantje moedigt burgers aan om zich niet neer te leggen bij overheidsbesluiten. En dat doen dan ook steeds minder mensen. Een opvang voor asielzoekers bij ons in Vught? Dan kopen we toch snel het pand op met wat rijke buurtbewoners. Een centrum voor verslaafden in Heerlen in een voormalig politiebureau? Idem. En deze week spanden rijke stinkerds in Breda een kort geding aan om te voorkomen dat er een hospice bij hen in de buurt komt, een huis waar terminale patiënten die het thuis niet redden waardig dood kunnen gaan. Maar nee, de buurtbewoners willen geen lijkwagens in de straat, dat zou hen te veel met hun eigen sterfelijkheid confronteren. Maar hun belangrijkste argument was nog klassieker: hun kapitale villa's zouden minder waard worden. Zulk egoïsten kun je maar één ding toewensen: dat ze langzaam en vooral eenzaam creperen. Ik heb nog wel een plantje voor op hun graf