Als burgemeester en wethouders van Dongeradeel deze week hun officiële goedkeuring geven, kan worden begonnen met de bouw van Esonstad, een replica van een vermoedelijk fictieve middeleeuwse stad.Toekomstige archeologen zullen nog een zware dobber hebben aan het gebied rond het Lauwersmeer. Aan de Groningse zijde zullen ze de restanten van Marnehuizen vinden, een klassiek opgezet dorp, compleet met brink, station, gemeentehuis en vrijstaande huizen. Alleen van een kerk zullen ze geen spoor vinden. Een traditioneel Gronings dorp zonder kerk? Marnehuizen is dan ook geen dorp, maar een Urban Trainings Centre waar het Nederlandse leger zich bekwaamt in stadsguerilla. Aangezien internationale verdragen gevechten in godshuizen verbieden, is er bij de constructie van het dorp in 2002 geen kerk gebouwd.Aan de Friese zijde van het meer zullen de archeologen nog iets merkwaardigers vinden: de restanten van Esonstad. Volgens overleveringen uit de zestiende eeuw was Eson een middeleeuwse handelsstad die in 1230 werd verzwolgen door de zee. Maar in de klei zal elk spoor van middeleeuwse bebouwing ontbreken, er liggen slechts resten van zestiende en zeventiende eeuwse huizen. Tenminste, bij oppervlakkige beschouwing, want al snel zal duidelijk worden dat het om betonnen replica's gaat, met een dunne huid van baksteen.Eson is een idee van projectontwikkelaar Jaap Hofstede: 'Heidemij had hier een dertien in een dozijn recreatiepark getekend, maar dat willen mensen niet meer. Zelf ben ik zeiler, en na een dag op het water heb je genoeg natuur gezien, dan wil je de geborgenheid van een oud stadje met gezellige kroegen, zoals in Hindeloopen of Elburg.' Zo kwam hij op het idee voor een zeventiende-eeuws stadje met grachten, een waag en huizen met trapgevels. Voor het ontwerp schakelde hij het architectenbureau in dat ook de Helmondse Vinex-locatie Brandevoort voorzag van zijn historische touch.Pas toen het beestje een naam moest hebben, hoorde hij van Eson. 'We gaan natuurlijk geen vroeg-middeleeuwse huisjes bouwen, die zijn niet te verkopen. Maar zo'n naam inspireert wel: je kunt de straten bijvoorbeeld vernoemen naar beruchte kapers en bier schenken uit glazen met het wapen van de stad.' Op de site van de projectontwikkelaar is al een voorproefje te lezen: 'Esonstad ging geheel ten onder en werd een nooit vergeten legende. Zelfs heden ten dage kennen de meeste Friezen nog dit droeve verhaal van de verzonken stad aan de Lauwerszee.' De gemeente Dongeradeel stemde enthousiast in met de plannen. Het bestemmingsplan voor de bouw van 250 recreatiewoningen is al goedgekeurd, deze week bekrachtigt het college van B&W het uitwerkingsplan. 'We gaan er vanuit dat er in de Middeleeuwen een stadje heeft gestaan', zegt wethouder Oosterf met een slag om de arm, 'het is echter in de loop van de tijd een soort legende geworden.' Bij het Fries Museum zijn ze heel wat beslister. 'Geheel uitsluiten dat Eson heeft bestaan kunnen we niet', zegt conservator archeologie Evert Kramer, 'maar de kans is wel heel erg klein. Enkele brieven uit de zestiende eeuw maken melding van de plaatsnaam, maar niemand weet wie die geschreven heeft. In de middeleeuwse kronieken wordt met geen woord van Eson gerept. Als het inderdaad zo'n belangrijke stad is geweest, had het bijvoorbeeld moeten opduiken in de correspondentie van de Hanzesteden. Ook 1230, het jaartal van vernietiging, kan niet kloppen: rond die tijd waren er geen grote overstromingen.'Zelfs de legende over Eson blijkt van tamelijk recente datum: bij de inpoldering van de Lauwerszee in de jaren zestig vonden archeologen aan de Friese zijde middeleeuws serviesgoed, ter plekke vertoonde de bodem regelmatige patronen. Een stad was de eerste reactie, maar al snel bleek het te gaan om een van de vele plekken in Nederland waar zout werd gewonnen: zoutveen werd op hopen geworpen en verbrand, zo ontstond een patroon van kuilen die later dichtslibden met klei. 'Van wetenschappelijk zijde hebben we er tegenin geschreven, maar de ruis blijft hangen', zegt Evert Kramer. Vindt hij het dan erg dat de historie zo gemanipuleerd wordt? 'Welnee, de originele vindplaats van de zoutveenwinning ligt bijna tien kilometer verder dus er wordt niets kapot gemaakt.' De puzzel voor toekomstige archeologen wordt er niet eenvoudiger op.