Ratten bijten elkaar dood als ze met velen in een kleine ruimte verkeren. Mensen niet, die schikken en plooien, overleggen en ruziën, bedisselen en regelen. Deze week in een 18-delige serie over de strijd om de ruimte: de Zwarte Madonna in Den Haag. Jarenlang prijkte het gebouw hoog op de publiekslijstjes van de meest verafschuwde gebouwen: de Zwarte Madonna in Den Haag, een blok van acht verdiepingen met de uitstraling van een Oost-Duitse woonkazerne. Die uitstraling was overigens precies wat architect Carel Weeber voor ogen stond toen hij de opdracht kreeg: jullie willen goedkope sociale woningbouw, dan krijgen jullie dat ook in de meest onverbloemde vorm. Opleuken was in de jaren tachtig nog not done in architectenkringen. Het gebouw kreeg de ‘Prix de P’, de prijs voor ‘gebouwen die de stad Den Haag en de regio Haaglanden lelijker, onaangenamer, triester en onleefbaarder maken’. De Zwarte Madonna, zo oordeelde de jury, ‘geeft een depressieve aanblik, is ongeschikt voor bewoning, is overbevolkt, en onveilig’. Sinds de gemeente Den Haag vorig jaar besloot om de 336 woningen te slopen, maakt de Zwarte Madonna echter een opmerkelijke comeback door. Het gebouw kreeg een vriendenstichting en een website, de bewoners verzetten zich fel tegen gedwongen verhuizing en ook de Haagse Courant omarmde de Zwarte Madonna ineens. Blijf met je rotpoten van ons rotgebouw af, is de nieuwe sfeer. De voorgenomen sloop leidde ook tot opmerkelijke coalities, bijvoorbeeld van GroenLinks en projectontwikkelaar René Strijland. ‘Ik woon in Wassenaar,’ zegt Strijland, ‘ik krijg nooit zo’n briefje in de bus, laat staan dat de gemeente 336 Wassenaarse families tegelijk aanschrijft. Mensen hun huis afnemen doe je alleen als er een absolute notwendigkeit is. En die ontbreekt. Het is de ene wethouder die de blokkendoos van de andere omtrapt.’ De blokkendoos was van Adri Duivesteijn, zijn opvolger en partijgenoot Noordanus had een andere smaak. Ondertussen zijn we weer een PvdA-wethouder verder, Hilhorst, die probeert om het zakelijk te houden. Hij liet Richard Meier, de Amerikaanse architect die ook het Haagse stadhuis bouwde, een stedenbouwkundig plan maken voor het gebied van de Zwarte Madonna en de aangrenzende, verouderde ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie. Beide departementen willen namelijk een nieuw gebouw, en wel in het hart van de stad . De tijd dat ministeries naar Rijswijk en Zoetermeer trokken is definitief voorbij. Het centrum van de macht wordt weer letterlijk opgevat: een straal van vijfhonderd meter om het Binnenhof. Formeel speelt het uiterlijk van de Zwarte Madonna geen rol bij de sloop, want mooi en lelijk zijn argumenten waarmee je je in een intellectueel debat diskwalificeert. In het glanzende boekwerk Wijnhavenkartier beperkt de gemeente zich dan ook tot een zuinig: ‘Ook de locatie van de Zwarte Madonna mist op dit moment de gewenste kwaliteit en aansluiting bij de stad’. Richard Meier wil er een gebied van maken dat ‘volledig uitdrukking [geeft] aan de behoefte van de mens aan zelfrealisatie op het hoogst mogelijke niveau, aan hoop en aan de behoefte om te dromen.’ En daarvoor is steeds een nieuw decor nodig, want we kijken ten slotte al zeventien jaar tegen de grijszwarte tegelwanden van de Zwarte Madonna aan. Het is een strijd van wit tegen zwart geworden. Meier maakt een stedenbouwkundig plan met torens van tachtig tot 130 meter hoog. Over het uiterlijk van die torens is nog niets beslist, maar de schetsen van afgelopen zomer tonen tien witte, lichte torens. In de volksmond heten ze al de ijspegels, naar analogie van Meiers helderwitte stadhuis dat het ijspaleis wordt genoemd. Daartegenover staat de Zwarte Diamant, het plan dat projectontwikkelaar Strijland met Archipelontwerpers maakte. Zij zetten de nieuwbouw van de ministeries op het Julianaplein, vóór het centraal station. De Zwarte Madonna blijft gehandhaafd, op het dak komen luxe appartementen. Voor de gelaagdheid van de stad is dat een slimme zet: in de eerste plaats wordt de historie van de stad niet uitgewist, bovendien komen boven op dit ‘symbool van de sociaal-democratie’ letterlijk lagen dure koopwoningen. Yuppen op de ruggen van arbeiders. Officieel is besloten dat de ijspegels er komen, maar voorlopig is het gemeentebod op de Zwarte Madonna nog te laag. Ook de hoogte van Meiers torens zou nog roet in het eten kunnen gooien: veel Hagenaren zijn bang dat de  nieuwe skyline hun historische binnenstad zal overschaduwen. Om hen gerust te stellen presenteerde de Dienst Stedelijke Ontwikkeling afgelopen december een studie naar de effecten van hoogbouw. Vanaf vier punten in de stad is een foto gemaakt waarin de torens zijn gemonteerd. Daarbij is volgens Oscar Dijkhoff, woordvoerder van bewonersvereniging Zwarte Madonna, vals gespeeld. Via een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur wil hij de coördinatiepunten van de foto’s boven tafel halen, zodat hij de projecties zelf opnieuw kan maken. ‘Zo moeilijk is dat niet, als natuurkundige heb ik me twee jaar beziggehouden met projectiesystemen. Je zult zien, die nieuwe torens worden veel hoger dan nu lijkt.’ Na de oplevering werd de Zwarte Madonna ondermeer fel bekritiseerd vanwege haar reusachtige afmetingen. Toen lag ze op een kale vlakte, maar zeventien jaar later steekt ze kleintjes af bij de omringende ministeries en appartemententorens. En nu ligt er dus het plan voor nog hogere torens. Misschien wordt juist haar bescheiden omvang de redding van de Zwarte Madonna.