Het leven op de zeventigste breedtegraad is hard. In de winter duurt de nacht hier twee maanden, in de zomer schijnt twee maanden de midzomernachtzon. Als het tenminste niet bewolkt is, want dan is Kirkenes gedrenkt in een koud, grijs licht dat elk object apart lijkt uit te lichten als op een ingeflitste foto. Elke boom, elk bankje, elke auto staat onbeweeglijk stil, alsof ze stuk voor stuk zijn vastgelijmd en tot in lengte van dagen stom moeten blijven staan. Zelfs de reusachtige meeuwen die uitdagend op autodaken staan, bewegen hun vleugels in slow motion. Ook de spaarzame geluiden ­ een fietsbel, een man die houthakt, een auto ­ klinken geïsoleerd. Slechts eenmaal per jaar wordt de stilte doorbroken, tijdens de aanloop naar de nationale feestdag op 17 mei. Net als bij de Nederlandse Koninginnedag heeft de jeugd het feest verschoven naar de voorafgaande nacht. Er zijn twee verschillen: in Kirkenes is het dan licht, en Noren gaan gedisciplineerd uit hun dak. Eindexamenkandidaten beëindigen 's nachts hun 'Russ', een periode van anderhalve week waarin ze alles mogen doen wat God verboden heeft. Het vreemde is alleen dat ze dat allemaal op dezelfde manier doen, met een tandenborstel zebrapaden schoonmaken bijvoorbeeld. Iedereen gaat gekleed in rode en blauwe overalls, versierd met standaardteksten. De hele nacht lopen loopt de meute rondjes langs de drie cafés die het stadje telt en langs de patatkraam waar je warme worst kunt kopen. Hangen, lallen, kijken, stoeien. Alleen zingen doen ze niet, dat is de Noor te frivool. De dronken pantoffelparade gaat vergezeld van een stoet auto's die rondjes rijdt in tegenovergestelde richting: jongeren in opgedofte Amerikaanse sleeën en bezorgde ouders in Volvo's en space wagons op zoek naar hun dochter. File in een middernachtzonverlicht stadje

Sinds vorige week ben ik officieel erkend als loser. Het is zo erg met me gesteld dat er een serie radio- en tv-spotjes is gemaakt om me op te monteren. Naar keuze kan ik me identificeren met een weldoorvoede zestiger op een terras in Zuid-Frankrijk, met een middelbare dame die op een glimmend kantoor werkt of met een dertiger op skivakantie. Want zij zijn de hoofdpersonen in de spotjes die huurders moeten sterken in het gevoel dat ze zo stom nog niet zijn. 'Huren. Dat kan natuurlijk ook', luidt de pay-off die er de komende drie jaar ingeramd gaat worden.De campagne is afkomstig van Aedes, de vereniging van woningcorporaties die samen 2,4 miljoen woningen in bezit hebben. 'Het imago van huren ligt al geruime tijd onder vuur' stelt Aedes, '"Kopers zijn slim en huurders zijn dom", lijkt de teneur te zijn. En, "als je huurt ben je een loser".' Dank u. Ik wil helemaal geen campagne die me over mijn huurdersbolletje aait, maar in één ding heeft Aedes wel gelijk: de badinerende toon van kopers begint langzamerhand op je zenuwen te werken. De nadrukkelijk achteloosheid waarmee mensen laten vallen dat ze in een jaar tijd anderhalve ton winst hebben 'gepakt'. De jacht op hippe buurten, want je kunt natuurlijk nergens anders wonen dan in het Utrechtse Wittevrouwendorp of de Amsterdamse Pijp. (In Rotterdam wonen blijkbaar geen mensen.) Het eindeloze gemier over de tegels in de badkamer, de inductieplaat in de keuken en de problemen om een goede beunhaas te vinden. Om nog maar te zwijgen van het dédain voor huurders: 'Je huurt, nee, je méént het', zegt zo'n mokkel dan met opgetrokken wenkbrauwen, 'heel apart, maar je bent natuurlijk wel een dief van je eigen portemonnee.'Naar goed Nederlandse gewoonte is de campagne positief van toon, Aedes wil zich niet afzetten tegen kopers. Slechts in één spotje wordt mild de spot gedreven met een man die elk weekend bezig is met het onderhoud van zijn huis en die geen tijd meer heeft om met zijn vrienden uit te gaan. Maar ja, dat is op de radio, en daar luistert tegenwoordig toch geen hond meer naar. De softe aanpak is een gemiste kans. Langzamerhand raken wij huurders in de minderheid en dat is precies het moment om de politieke correctheid van ons af te schudden. Aanpakken die zelfvoldane kopers. Aedes heeft al aangekondigd dat er in 2001 een nieuwe serie tv-commercials komt. Hierbij wat suggesties: €Een spotje van weldoorvoede middenklassers die een uitvaartonderneming hun wijk uitgooien. Kopers zijn namelijk intolerant, ze zijn voortdurend bang voor waardevermindering en proberen alles uit te bannen dat afwijkt van hun krimpende normen.€Een spotje van verwende kinderen die demonstreren tegen de aanleg van een busbaan door hun wijk. Kopers denken namelijk alleen aan zichzelf en willen de rust van het platteland midden in de stad.€Een spotje van een gezin dat droge aardappels zit te eten in hun kapitale villa met koperen dakgoten. Kopers hebben namelijk een financiële strop om hun nek en de koers van de hypotheekrente bepaalt hun menu.€Een spotje van een speculant die nieuwbouwwoningen opkoopt en ze na oplevering meteen doorverkoopt. Kopers zijn namelijk hebzuchtig, met hun huizenjacht drijven ze de prijzen steeds verder op. €Een spotje van een villawijk vol boerderettes met strooien daken, imitatie-luiken en strakgeschoren gazonnetjes. Kopers hebben namelijk geen smaak, ze jagen allemaal dezelfde burgermansdroom na. En als de buren wat anders willen, dan sturen ze er de welstandscommissie op af

Eindelijk kan ik er met open vizier voor uitkomen dat ik mijn GFT-afval niet apart inzamel en dat uienschillen, klokkenhuizen en eierdoppen bij mij rigoureus de grijze vuilniszak in gaan. Sterker nog: ik mag er trots op zijn dat ik het al jaren verrek om een stinkende biobak op mijn balkon te zetten. Mijn ongescheiden GFT-afval ­ welke idioot heeft trouwens die naam verzonnen, het klinkt zo giftig als wat ­ blijkt namelijk al die jaren een zegening te zijn geweest voor de Nederlandse vuilnisbelten. Anders dan het leger milieuridders, beleidsambtenaren en voorlichters ons wil laten geloven is afvalscheiding namelijk helemaal niet goed voor het milieu. Uit recent onderzoek van onder andere TNO en de Vrije Universiteit in Amsterdam blijkt dat vuilnisbelten zichzelf kunnen reinigen, als er tenminste voldoende organisch materiaal in zo'n berg zit. Gescheiden afvalinzameling verstoort dit zelfherstellend vermogen van de natuur en zorgt voor vuilnisbelten die zo'n sterke concentratie gif bevatten dat de natuur er ook niets meer mee aan kan. 'Het toevoegen van organisch afval aan de huidige stortplaatsen is hard nodig om te voorkomen dat deze overgebleven stortplaatsen uitgroeien tot een gevaar voor volgende generaties', zegt onderzoeker Van Vossen. Komt er dus eindelijk een einde aan de afvalscheiding die sinds 1994 wettelijk verplicht is? Welnee, de nieuwe onderzoeksgegevens zullen waarschijnlijk onder de tafel verdwijnen. Net zoals het feit dat de GFT-inzameling in de grote steden uiterst moeizaam verloopt, vooral in de oude wijken met veel etagewoningen. Zo wordt in de Amsterdamse Kinkerbuurt jaarlijks niet meer dan dertig kilo per huishouden opgehaald, minder dan de helft van de norm. (Bovendien is de kwaliteit volgens de milieudienst 'te pover'. Niet verwonderlijk als je ziet hoeveel er hier van McDonald's gegeten wordt, en hoe weinig biologisch geteelde appeltjes. Dan krijg je vanzelf onbruikbaar GFT). In ieder geval is die dertig kilo te weinig voor een rendabele verwerking. Werkelijk alles heeft de gemeente al geprobeerd om meer binnen te krijgen: spotjes op de lokale tv, rijdende afvaleilanden, voorlichtingscampagnes, vuilnismannen die huis aan huis bloemetjes uitdelen. Steeds zonder resultaat. Besteed 'de milieugulden' dan liever aan de aanpak van chemisch afval of aan de bestrijding van verkeersoverlast, zeggen rekkelijke milieuambtenaren. Geen sprake van, zeggen de preciezen, dat is een bom onder ons mooie principe. Ze zijn bang dat uitzonderingen ertoe leiden dat de burger ook glas en papier weer op de grote hoop gaat gooien. Toch is het niet alleen symboolpolitiek die de mythe van de biobak in stand houdt. Achter de kwalijkriekende bak gaan namelijk grote economische belangen schuil. Gemeenten en provincies hebben in de jaren negentig maar liefst 750 miljoen gulden gestoken in nieuwe compostinstallaties. Dat soort investeringen wordt in dertig jaar afgeschreven, en dus zitten we nog minstens tot 2020 vast aan de biobak. 'Natuurlijk moet worden gedacht over vernieuwingen, maar zulke beleidsdiscussies moeten niet publiekelijk worden gevoerd, want dat gaat ten koste van het draagvlak', zegt Eric van Vliet van de Vereniging voor Afvalverwerkers. Kortom: de kudde moet dom worden gehouden zodat ze haar afval blijft scheiden en de compostmachines blijven draaien.

Weg met die schuldgevoelens over autorijden. Wat een ouderwetse kletspraat dat dat slecht zou zijn voor het milieu. Sterker nog, je bewijst de natuur er tegenwoordig een dienst mee: hoe meer je rijdt, hoe schoner. Shell kwam onlangs namelijk met een nieuw soort benzine: Pura geheten. Zo puur, zo zuiver dat het op de reclameposters als een waterval uit een benzineslang komt en zich vermengt met de rollende branding van de oceaan. Benzine met de wilde frisheid van limoenen. Ook de kinderen worden niet vergeten. Shell sponsort 'natuur/milieu-educatie' voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. En laat daarbij ook nog eens zijn sociale gezicht zien: 'kinderen van financieel minder draagkrachtige ouders' krijgen een bijdrage in de kosten. Want arme mensen kunnen wel eens rijk worden, en tegen die tijd moeten ze ook allemaal bij Shell gaan tanken. Concurrent BP heeft de daken van zijn tankstations voorzien van zonnepanelen. 'Plug in the sun', heet het sprookje hier, 'we can fill you up by sunshine'. Natuurlijk gooi je daar gewone benzine in je tank, maar het tankstation zelf draait op zonne-energie. Als eerste werd een station aan de Amsterdamse ringweg aangepakt. Een elektronische teller houdt de score bij, sinds 7 september jongstleden is er 4.757,05 kWh geproduceerd. Dat klinkt heel wat, maar laten we eens even rekenen: 268 dagen van 24 uur is ruim zesduizend uur, dat betekent dat de zonnepanelen net genoeg energie leveren om twaalf lampen van zestig Watt te laten branden. Twaalf hele lampen. Van zestig Watt. 't Is toch wat. Natuurlijk is autorijden slecht voor het milieu. Maar we willen een goed gevoel over onszelf hebben, dus verzinnen de oliemaatschappijen een praatje voor de vaak. En we laten ons o zo graag in slaap sussen. Het irritantste aan de leugens van Shell en BP is niet eens de aansporing om nog meer te consumeren en nog meer schade toe te brengen aan het natuurlijke milieu. Nee, de natuur herstelt zich wel, al dan niet met de mens als bewoner. De geestelijke milieuvervuiling van deze campagnes is veel erger. 'Gelukkige slaven zijn de grootste vijanden van de vrijheid'. Die tekst stond begin jaren zeventig op 'de bunker' in Eindhoven. De bunker was een laag betonnen gebouw tegenover de Technische Hogeschool waar de studentenverenigingen een onderkomen vonden. Als klein mannetje begreep ik niet veel van de slogan, maar ik voelde wel de dreiging die uitging van de manshoge zwarte letters. Het had iets te maken met arbeiders die werden uitgebuit, en dat die in opstand moesten komen. Maar ja, als ze nou toch gelukkig waren? Dertig jaar later is de geschiedenis ten einde gekomen en bestaat de arbeidende klasse niet meer. We zijn nu allemaal consumenten geworden, gelukkige consumenten die zich als kwabbige baby's laten meedrijven op de stroom, hun open mondjes opheffend naar elke tepel die voorbij komt. 'Jij bent uniek', fluisteren de marketeers ons toe. 'Het gaat om jouw geluk', kwelen ze, 'geef je over, geloof ons nou maar, wij regelen alles voor je.' Het sterkste staaltje hoorde ik laatst op een video van Projectbureau Hoog Catharijne. Het winkelcentrum wordt volgend jaar geheel verbouwd en de projectontwikkelaar legde de winkeliers uit wat er allemaal gaat gebeuren. Natuurlijk kreeg iedereen de belofte dat hij er niet op achteruit zal gaan, en toen kwam de onsterfelijke zinsnede: 'Want uw belang, is ons belang, is ook ieders belang en is uiteindelijk het belang van de consument.' Gelukkige consumenten hebben helemaal geen vrijheid nodig.Tijs van den BoomenConsument

Big Brother houdt nooit meer op: in het Rotterdamse Saftlevenkwartier zijn gisteren de werkzaamheden begonnen om de buurt te voorzien van camera's. Buurtbewoners, tippelaarsters, hondenuitlaters, dealertjes en toeristen zullen 24 uur per dag gefilmd worden. Ik moet u helaas teleurstellen: de beelden zullen niet in de huiskamer te zien zijn, het is een gesloten tv-circuit van de politie. Als de resultaten van dit experiment positief zijn, komen er ook in andere probleembuurten camera's te hangen. Het idee is deze keer niet afkomstig van John de Mol, maar van de Engelse gemeente Newcastle. Daar wordt het centrum al zes jaar gecontroleerd met camera's, de criminaliteit zou met een kwart zijn afgenomen. Eind vorig jaar zag een Rotterdamse delegatie onder leiding van burgemeester Opstelten hoe je met een beweegbare camera kunt inzoomen op mensen en huizen, en hoe je er zelfs mee naar binnen kunt kijken. Enigszins verbaasd waren de Rotterdammers over de nonchalance waarmee de Engelse gastheren praten over de privacy van de burger. Dat is hier helemaal geen item, kregen ze te horen. Sinds de moord op het jongetje James Bulger, wiens ontvoering in een supermarkt werd vastgelegd door bewakingscamera's, is de stemming volledig omgeslagen. Veiligheid, dat telt. En bovendien: elke burger mag toch foto's maken op straat? Dan de politie toch zeker ook!Rotterdam is niet de eerste Nederlandse gemeente die camera's inzet om de openbare ruimte te controleren. Breda bewaakt zijn stationsgebied, Amsterdam de hoerenbuurt en in Ede en Bergen op Zoom wordt het uitgaanscentrum in de gaten gehouden. Maar 24 uur per dag een woonbuurt observeren met camera's, dat is nog nooit vertoond. Nederland lijkt klaar voor permanente controle. De roep om veiligheid heeft de behoefte aan privacy overstemd. In Bergen op Zoom zegt 56 procent van de burgers zich veiliger te voelen. 'Van mij mogen ze alles weten, ik heb niets te verbergen', dat is zo'n beetje de sfeer. We raken er steeds meer aan gewend om ons te laten registreren, doorlichten, checken en controleren. Onze adresgegevens liggen op straat, ons winkelmandje wordt door de marketeers van Albert Heijn doorgespit. Onlangs kreeg ik van de KPN een brief dat mijn 'telefoonverkeergegegens' worden geanalyseerd. Als ik daar bezwaar tegen heb ­ wat ze zich nauwelijks konden voorstellen want dan konden ze geen 'gericht advies' meer voor me opstellen ­ moet ik dat schriftelijk laten weten. In plaats van toestemming geven, moet ik dus protesteren. Dat is de omgekeerde wereld. Ook het programma Big Brother heeft de geesten rijp gemaakt voor de alomtegenwoordige camera. Het blijkt te werken: in een geïsoleerde groep zonder camera's zou al snel een verbitterde strijd om de macht uitbreken, en zouden de zwakkeren in de pikorde genadeloos belaagd worden. Maar door het meekijkende publiek gedroegen de Ruuds en Barten zich sociaal en aangepast. De camera's voorzagen hen van een extern geweten.Vroeger had je plakkaten met een groot oog in een driehoek: 'Gods oog ziet u'. Maar God is dood, dus hebben we behoefte aan een nieuw alziend oog. De camera. En zo wordt ons leven steeds doorzichtiger, ons gedrag steeds aangepaster en onze moraal steeds uniformer. Weg met de afwijking, leve de norm. Binnenshuis kunnen we ons voorlopig nog laten gaan. Maar ook daar slaat het veiligheidsdenken toe. Bezorgde ouders hangen al een camera boven de wieg zodat ze hun baby via een gesloten tv-circuit in de gaten kunnen houden. Misschien is het, met al die beschuldigingen van incest, wel verstandig om de videobanden te bewaren zodat je te allen tijde je onschuld kunt bewijzen. Of om meteen een videolijntje door te trekken naar het politiebureau, want je weet nooit met alle driften die in een mens huizen. Vrij naar George Orwell: liefde is controle