Het hardrockfestival Dynamo Open Air gaat bijna aan zijn succes ten onder. De rockers komen te massaal naar Eindhoven. Met de-marketing hoopt de organisatie het festival dit Pinksterweekend in de hand te houden. Het evaluatierapport dat de Eindhovense politie maakte van het hardrockfestival Dynamo Open Air 1994 leest als een filmscript. Zaterdagmorgen om 01.48 uur: 'De drie files op de autowegen A2 en A67 zijn samengesmolten tot een grote file met een lengte van 20 km.' Nog geen uur later: 'In Duitsland wordt via de radio bezoekers afgeraden alsnog naar Eindhoven te komen.' Door het ontbreken van dranghekken raakt de toegangsweg tot het festival om 12.00 uur verstopt met geparkeerde auto's: 'Er is geen houden meer aan. Calamiteitenroute Sliffertsestraat vervalt hiermee.' Ondanks de verkeerschaos door de 62.000 bezoekers was de politie achteraf niet ontevreden. Er waren slechts negentien kleine ongevallen en er werden drie bekeuringen uitgeschreven: tweemaal voor openbare dronkenschap, eenmaal voor diefstal van een fiets. Het jaar daarna kwamen er tweemaal zo veel mensen op het voormalige militaire vliegveld Welschap: 120.000. Dynamo streefde daarmee niet alleen de traditionele concurrent Pinkpop voorbij, maar werd en passant ook het grootste betaalde popfestival van Europa. Ondanks de verdubbeling van het bezoekersaantal waren er in 1995 nauwelijks files. Toen het te druk werd eiste de politie dat de toegangscontrole op de camping achterwege bleef. Daarmee verdween de bottleneck aan de poort. Wel kwamen zeker 30.000 mensen gratis het kampeerterrein op. Ook het weer droeg volgens organisator Tinus Kanters – 41, kalend, grote snor, brede grijns en oorbel – bij aan het ordelijke verloop: 'Het was mazzel dat het regende. Dan wordt er minder gezopen en hebben mensen geen zin om te knokken.' De regen inspireerde de festivalgangers vooral tot mud diving, een variant op stage diving. Burgemeester R. Welschen van Eindhoven bedankte de organisatie achteraf schriftelijk: 'Het succesvol organiseren van een dergelijk festival (…) beschouwen wij als een uitzonderlijke prestatie. Ons heeft verder het vreedzame verloop van het festival positief getroffen.' Van de Eindhovense Persclub kreeg Kanters de Zilveren Tulp, de onderscheiding 'voor mensen die op een positieve manier in het nieuws zijn geweest'. Een nadeel van de modder was dat de schoonmaakkosten drie ton hoger uitvielen dan begroot. Het festival sloot daardoor vorig jaar af met een verlies van drieduizend gulden, op een begroting van 3,5 miljoen gulden. Geen gezeik Elf jaar geleden organiseerde Tinus Kanters voor het jubilerende jongerencentrum Dynamo zijn eerste hardrockfestival op een parkeerplaats in de Eindhovense binnenstad. Er kwamen toen zevenduizend bezoekers. Hoewel hardrock muzikaal nauwelijks serieus wordt genomen – Dynamo haalt de pers alleen met haar files, niet met recensies van de optredens – trekt het steeds meer bezoekers. De bezoekersaantallen verzesvoudigden de afgelopen vijf jaar. Reden voor Pinkpop om sinds vorig jaar ook hardrock te programmeren. Dynamo dreigt aan haar eigen succes ten onder te gaan. Kanters: 'Het werd te groot, te massaal en te riskant. Minder mensen, minder bekendheid is nu het doel. We doen daarom aan 'de-marketing', maar niemand kan me vertellen hoe dat moet.' Het maximale aantal kaarten voor dit jaar bedraagt 60.000, deze waren uitverkocht voordat er één band bekend was gemaakt. De enige poster die Dynamo heeft verspreid is getooid met de tekst 'Uitverkocht, ausverkauft, lekker pûh'. In de video Dynamo '95 zegt een getattoeëerde hardrocker die zo uit een stripboek weggelopen lijkt: 'Het gaat helemaal niet om de muziek, maar om de vrijheid en de lol. Als er toevallig een paar goeie bands komen is dat meegenomen.' Een ander zegt het nog kernachtiger: 'Lekker beesten, lekker zuipen, geen gezeik.' Zelf houdt Tinus Kanters niet van hardrock, de programmering laat hij dan ook over aan zijn tien jaar jongere maat André Verhuysen met wie hij samen Anti-Concerts vormt, een anagram van hun voornamen. Veel geld heeft Verhuysen niet nodig, de meeste bands komen gratis of op kosten van hun platenmaatschappij. Met drie ton neemt het budget voor de vijftig bands nog geen tien procent van de totale begroting in beslag. Sterallures worden niet gehonoreerd: in plaats van champagne staan in alle kleedkamers twee kratjes Bavaria. Dynamo kan zich veel permitteren want het festival is bepalend voor de internationale successen van het komende jaar. In 1995 waren dat Dog Eat Dog en Type O Negative. Dit jaar staan onder andere Satanic Surfers, White Devil en Neurosis geprogrammeerd. Het is meer een toegift van de organisatie dat een beroemde band als Slayer voor één optreden wordt overgevlogen uit de Verenigde Staten. En het is een kick dat Metallica – 's werelds populairste hardrockformatie – Dynamo heeft uitgekozen voor de videopresentatie van hun nieuwe CD, dwars tegen de wens van hun platenmaatschappij in. Niet alleen de beheersbaarheid vereist een kleinschaligere opzet van het festival, ook de toekomstplannen van de gemeente Eindhoven dwingen tot krimp. Meteen na het festival worden de betonnen landingsbanen gesloopt en wordt 25 hectare van het terrein afgegraven om bommen uit de Tweede Wereldoorlog te verwijderen. In 1997 moet een begin worden gemaakt met het plan Meerhoven dat woningen, industrie en recreatie omvat. Kanters hoopt dat er veertig hectare overblijft voor grootschalige evenementen, de helft van de huidige oppervlakte. Maar daarin voorzien de plannen vooralsnog niet. Gemeente-ambtenaar Erik Boselie wil zich sterk maken voor een nieuw festivalterrein. Als hoofd afdelingen en vergunningen is hij nauw betrokken bij de organisatie van Dynamo: 'Dynamo heeft een grote PR-waarde voor de stad, de naam Eindhoven waaiert uit over de hele wereld. En dat blijft niet beperkt tot hardrockers, dat merken we aan de reacties van het bedrijfsleven. Ook gerenommeerde bedrijven komen naar de business meeting van Dynamo op de eerste festivaldag.' Sfeerbeheersing Dynamo trekt veel Duitse hardrockers, meer dan de helft van de bezoekers komt uit Duitsland. Zij noemen het festival het Woodstock van Europa. Vooral de afwezigheid van peletons ME en van agressieve security doet de sfeer van Dynamo hemelsbreed verschillen van Duitse hardrockfestivals. Crowd control noemt Kanters de belangrijkste taak die hij heeft. 'De veiligheidsmensen die ik inhuur moeten een spijkerbroek dragen en bruine schoenen. Geen zwart, geen zonnebrillen, geen petjes, dat fokt alleen maar op. Ze moeten ook de weg wijzen en helpen met het uitdelen van vuilniszakken. Over het terrein lopen zes agenten in uniform, als een soort dorpswachters. Natuurlijk hebben we ME achter de hand, maar die moet je niet laten zien.' Voor het fouilleren van bezoekers zorgen de suppoosten van PSV, voor het inparkeren van de auto's – vorig jaar een groot probleem – heb ik vrijwilligers van carnavalsverenigingen als de Kletsmeiers en de Knipvliegers. Die mensen zijn gewend aan plezier maken. "Kom d'r gezellig bij" is hun motto.' Vorig jaar is Kanters naar Woodstock II geweest, een onbegrijpelijk puinhoop vond hij het: 'Op een gegeven moment was er geen eten meer aan de noordkant. De enige pizzaboer die nog open was verdubbelde zijn prijzen onmiddellijk, logisch dus dat die werd geplunderd. Bij sfeerbeheer hoort ook dat de prijzen voor drank redelijk zijn. Met mijn cateraars leg ik contractueel vast dat een kwart liter bier 2 gulden 75 kost, ik bemoei me zelfs met de maat van de frietbakjes. Goede toiletten, verlichting, alles speelt mee.' Zo ook het weer. Vanaf woensdag heeft hij driemaal daags contact met Meteo Consult: 'Ik hoop op lichtbewolkt, 18 graden. Een beetje drukkend overdag, dat is goed voor de bieromzet. En 's avonds een kleine stortbui om af te koelen.' Drankflessen mogen niet het terrein op – het opruimen van een kapot getrapte fles kost vijf gulden – maar ze mogen wel worden omgeruild tegen blikjes bier, tot een maximum van 24 blikjes. Vorig jaar werd zo veertig kubieke meter drank in flessen geruild, onder andere uit Tsjechië, Portugal en Turkije. Kanters handboek is Grondbeginselen van de sociologie van Mok en De Jager. 'Ik heb dat al dertig keer gelezen, vanaf de tijd dat ik nog jongerenwerker was. Hardrockers zijn traditioneel ingesteld, compleet met rituelen en informele leiders. Het is een grote familie. In tegenstelling tot housers zijn ze gewend om als groep te worden aangesproken, dat maakt ze makkelijker te besturen. Bovendien valt de jaarlijkse Harley Davidson Ralley in hetzelfde weekend, dus daar hebben we geen last van. Nog een voordeel is dat Duitsers zich makkelijker aan gezag onderwerpen dan Nederlanders.' Politieverantwoordelijke Henk Tromp herinnert zich van zijn eerste bezoek aan Dynamo vooral hoe langharige, bierdrinkende Duitse hardrockers hem netjes met 'mijnheer' aanspraken. Tromp vormt samen met Boselie van de gemeente en organisator Kanters de stuurgroep van het festival. Ook Tromp en Boselie houden niet van hardrock, misschien dat dat de hechte samenwerking en het grote onderlinge vertrouwen verklaart. Vanaf januari vergadert de stuurgroep elke twee weken, tijdens het festival driemaal per dag. Voorzitter Boselie: 'We werken in de stuurgroep op basis van gelijkwaardigheid, Anti-Concerts heeft dus net zo'n grote stem in de advisering aan de burgemeester als ik. Dat is uniek voor Nederland.' Tijdens het festival is Boselie bijna 24 uur per dag aanwezig: 'Je moet een beetje gek zijn voor zo'n baan.' Consumptief volkje Voor een weekend hardrock wordt in drie weken tijd een stad ter grootte van Den Bosch aangelegd: 80 hectare groot, 36 kilometer hekwerk, 210 kantoorcontainers, 10 kilometer waterleiding, 600 toiletten en 200 warme douches. Het terrein krijgt 15 kilometer puinweg compleet met oversteekplaatsen en klaarovers en 50 toegangspoorten als op een Franse tolweg. Verder 1 supermarkt, 2 pinautomaten en 3 strontzakken van 35 meter lang, 6 meter breed en 1 meter hoog als buffer voor de riolering. Er werken 2.500 mensen in deze instant city, die na afloop vierhonderd ton afval achterlaat. Kanters houdt er ernstig rekening mee dat er dit jaar een dode valt: 'Statistisch gezien had ons dat vorig jaar al moeten overkomen. Toen raakte alleen een Duitse jongen zwaargewond toen hij een stage diver in zijn nek kreeg.' Vorig jaar bracht Dynamo volgens Boselie zes miljoen extra omzet naar Eindhoven door het werk voor plaatselijke toeleveranciers en de consumptie van de festivalgangers in de stad. Na afloop van het pinksterweekend zijn de tankstations, friettenten en supermarkten in de wijde omtrek leeggekocht. Volgens Boselie's berekening leidt het festival tot zeventig structurele arbeidsplaatsen. En de carnavalsverenigingen spekken hun kas door de inzet van hun vrijwilligers. De dertig coffeeshops van Eindhoven draaien topdagen tijdens het festival, naar schatting zetten ze in drie dagen honderd kilo hasj en weed om. Vergeefs vraagt Kanters elk jaar vergunning voor verkoop op zijn terrein: 'Ik heb er belang bij dat mensen niet gaan pendelen. Bovendien bezorgen de rijen Duitsers voor de coffeeshops het festival een slechte naam.' Omdat toestemming uitblijft rijden taxi's met hasj-rokers doorlopend heen en weer. Sponsors hebben Dynamo nog steeds niet echt ontdekt. Dit jaar zijn alleen een shagfabrikant en een powerdrankje gecontracteerd. Het beeld van zuipend, agressief langharig tuig schrikt adverteerders blijkbaar af. Ten onrechte, want uit een enquête onder 4.300 bezoekers blijkt twee derde jonger te zijn dan 21 jaar, de helft heeft minstens een HAVO-opleiding. Het netto-inkomen is laag, zeventig procent van de bezoekers heeft een maandinkomen onder de duizend gulden. Dynamo is geen duur festival: een kaartje kost vijftig gulden inclusief camping, busvervoer van station naar festival en zeven consumpties. Ook uit de verkoop van bier blijkt de kleine portemonnee van de overwegend jonge festivalgangers: vier pils per persoon per dag. Maar hun toekomstverwachtingen zijn gezien hun opleiding goed en oudere hardrockers zijn een consumptief volkje. Kanters is niet echt teleurgesteld om de afwezigheid van grote sponsors. 'Extra geld is natuurlijk makkelijk, maar we zijn er niet echt van afhankelijk. En als we het doen, dan goed. Het logo van een sponsor op de microfoon van de leadzanger moet 150.000 gulden opbrengen, anders doen we het niet. Ik heb vorig jaar geklokt, op MTV was die microfoon anderhalf uur in beeld.' Illegalen Officieel is Dynamo een tweedaags festival, maar de eerste feestvierders zijn afgelopen maandag al gearriveerd. Voor deze early birds is een kleine camping met hoge hekken en noodvoorzieningen ingericht. Ook het bijprogramma begint steeds groter te worden met bungy jumpen, sky-feveren en een 'Skatefest' met hiphoppers en twaalf extra bands. Ook dit jaar wordt het spannend of de verkeersstroom in de hand te houden is. Een systeem met stickers op de autoruiten moet de wagens met  scheiden van de 'illegalen' en zo voorkomen dat er files ontstaan. Honderdduizend mensen op het terrein zou op zich geen probleem zijn, alleen komt meer dan de helft met de auto. En tienduizend auto's is het maximum, al is het alleen al omdat de afritten van de snelweg maar 800 auto's per uur kunnen verwerken. Kanters: 'Gelukkig wordt er steeds meer gecarpoold. Dat geeft minder auto's en ze kunnen ook minder rotzooi en bier meenemen.' Ook het succes van gecombineerde treinfestivalkaarten kan niet verhinderen dat de verhouding één auto op tien bezoekers niet wordt gehaald. Daarom is het volgens de stuurgroep cruciaal dat er niet meer dan 60.000 mensen komen. Toch houdt Kanters er rekening mee dat er meer mensen komen. Ietwat cryptisch zegt hij: 'Er liggen noodscenario's klaar. Ons eerste uitgangspunt is wegsturen, het tweede is de situatie niet onhanteerbaar laten worden. In ieder geval gaan we de stad niet belasten.' Hij verheelt niet dat het festivalterrein meer mensen kan herbergen. Maar meer bezoekers toelaten betekent dat zijn de-marketingcampagne is mislukt en dat Dynamo aan haar succes ten onder gaat. Want dan staan er volgend jaar misschien wel 200.000 mensen aan de poort.