Zij en ik hebben een simpele afspraak over bonnen: de overtreder betaalt. Als er een acceptgirokaart in de bus valt, worden de agenda's tevoorschijn gehaald om te kijken of zij die dag de auto geeft gebruikt of ik. Want uit je hoofd weet je natuurlijk niet of je op 16 januari jongstleden 116 kilometer per uur reed op de A16. Een helder systeem, alleen gezamenlijke ritjes leiden nog wel eens tot discussie. Politiecontrole is een virtuele aangelegenheid geworden: je wordt geflitst met een radarinstallatie, de rekening wordt volautomatisch aangemaakt door de afdeling Justitiële Incasso en je betaalt de bon per Girotel. Een donderpreek komt er al lang niet meer aan te pas, zelfs geen opgeheven vingertje: een verkeersovertreding is teruggebracht tot een financiële transactie. Doordat de link tussen overtreding en straf zo dun is geworden, heb ik nauwelijks schrik meer voor agenten. Ook de invoering van de APK hielp een handje: je wordt nooit meer aangehouden voor een technische inspectie, de politie tikt hoogstens stiekem je kenteken in op haar boordcomputer. Fluitend rijd ik ze tegenwoordig dan ook voorbij. Deze ontspannen houding wreekt zich in het buitenland. Een reis van vijf weken door het voormalige oostblok leverde evenzovele bonnen op. De eerste keer was ik zo verrast door de agent die met geheven knuppel de weg op sprong, dat ik bijna vergat te remmen. Hij vond dat ik niet had mogen draaien op dat punt, er stonden alleen pijlen voor rechtdoor en voor linksaf. Had ik soms een pijl voor een U-bocht gezien? Nee, maar ook geen bord dat zulks verbood. Ik moest in zijn auto stappen en na een korte verkeersles kwam hij terzake: wilde ik een bon of konden we het ook zonder officiële papieren afhandelen? Dat laatste bleek de helft goedkoper. Verder kreeg ik nog bonnen voor te laat remmen bij een zebrapad, te hard rijden en fout parkeren, maar de mooiste was de bon voor een barst in de voorruit. De agent trapte niet in mijn smoes dat het net gebeurd was en dat er geen Citroëngarage in de buurt was. Had ik maar aangifte moeten doen bij de politie, vond hij, dan had ik een vrijgeleide gekregen. En nee, hij ging zo'n papier niet voor me maken. Na een alcoholtest en een borende blik in mijn pupillen bij wijze van drugscontrole, kwam ook hij ter zake. Hij haalde een geplastificeerd kaartje tevoorschijn dat een strafmaat van achthonderd tot twaalfhonderd roebel vermeldde, maar om me tegemoet te komen wilde hij wel genoegen nemen met vijfhonderd. De driehonderdvijftig roebel die ik uit mijn zak haalde bleek ook genoeg, maar een vrijwaringsbewijs voor de kapotte ruit kon er dan natuurlijk niet meer af.Mijn respect voor de smeris was al snel weer op het oude peil. Als ik een politieauto voor me zag, sloeg ik zo snel mogelijk af om uit de buurt te komen. Een agent langs de rijbaan die achteloos met zijn knuppel zwaaide? Ik stond al op de rem om te vragen wat of hem beliefde. En eerlijk is eerlijk: ik reed een stuk rustiger. Ik remde bij zebrapaden, stopte voor oranje, reed niet meer dan vijftien kilometer te hard. Geheel gedomesticeerd kwam ik terug in Nederland. Vlak voor Amsterdam ­ in de bocht van de snelweg bij Zaanstad ­ begon een waarschuwingsbord in de berm te branden met de tekst 'U rijdt te snel'. En bij die mededeling bleef het: geen agent, geen bon. Ik gaf nog maar wat gas bij

Om het wachten op vlucht KL1927 te bekorten dronk ik een kop koffie in de stationshal van Schiphol. Afwezig staarde ik naar de kwetterende mussen die een tafeltje verder om een broodkruimel vochten, een alledaags tafereeltje. Alhoewel alledaags? Plots realiseerde ik me dat ik al heel lang geen mussen meer heb gezien: ze nemen nooit meer een bad in mijn brede dakgoot en als ik oud brood neergooi verschijnen er alleen nog maar meeuwen, duiven en roeken. En hier, in deze hightech omgeving, zag ik ze ineens terug: huismussen. Toen ik vrienden later vertelde over de mussen op mijn tafeltje, bleek bijna niemand ze de laatste tijd nog gezien te hebben. Het lijkt alsof ze door hetzelfde lot zijn getroffen als de arbeiders. Vroeger zag je die ook overal: in dichte drommen op weg naar de fabriek, met een hengel aan de waterkant of klaverjassend in het café. De arbeider was een fenomeen, een tijd dat hij niet meer zou bestaan was ondenkbaar. En kijk nu eens om je heen: middenklassers zo ver het ook reikt, aangevuld met bejaarden, buitenlanders en jongeren. Maar een eerlijke arbeider is zeldzaam.Ook de mus is een zeldzaamheid aan het worden en dat roept, naar goed Nederlands gebruik, om onderzoek. De jubilerende Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging blijkt sinds februari kaarten te verspreiden waarop je kunt aangeven of je de laatste tijd nog mussen hebt gezien, ook op de site www.knnv.nl/mussenonderzoek kun je gegevens kwijt. Daar vind je ook de wonderlijkste theorieën: de afname van de mussen zou liggen aan eksters, aan katten, aan het bijvoederen van mezen. Een Rotterdammer wijt het aan de invoering van loodvrije benzine en Harrie Nieuwenhuis uit Hengelo weet zeker dat het aan al die chagrijnige mensen ligt: 'In andere landen zijn mensen veel vriendelijker en blijer en daar is de mus in overvloed!!!!' Een andere theorie is dat de mus nergens meer een nestje kan bouwen omdat we alle kieren en gaten van onze huizen dichtsmeren. Bouwbedrijf RBB uit Montfoort zag een gat in de markt en ontwikkelde een speciale huismussenpan, compleet met nestbakje. Deze dakpan mag niet aan de zuidzijde worden bevestigd: 'Er ontstaan dan bij zonnig weer te hoge temperaturen met alle trieste gevolgen van dien.' Het is duidelijk, we hebben hier met een humaan bedrijf te maken. Natuurlijk is het allemaal commerciële bluf: niemand weet waarom de Nederlandse mus verdwijnt. Schiphol heeft niets eens dakpannen, en toch zag ik juist op de splinternieuwe, kiervrije luchthaven de mus weer terug. Maar daar zit RBB niet mee, zoals het bedrijf zijn hand er ook niet voor omdraait om de mussencijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek met een factor twee te verhogen om indruk te maken op vogelliefhebbers. Van oorsprong is de mus een rotsvogel, maar hij past zich zo makkelijk aan dat hij de mens al eeuwen opzoekt voor eten en onderdak. Daarmee bleek de mus een ware trendsetter: er komen de laatste jaren steeds meer vogels naar de stad die je vroeger alleen in de vrije natuur zag. Een reiger was tien jaar geleden nog een zeldzaamheid, tegenwoordig is het een ordinaire stadsvogel. Ik heb al bijna zo'n klapwiekende visjesvreter onder mijn fiets gehad. Ook merels en mezen zie je steeds vaker. Misschien heeft de mus gewoon genoeg van alle concurrentie en emigreert hij naar rustiger oorden, naar Rusland bijvoorbeeld of naar China. Gelukkig hebben we als aandenken het prachtige gedicht van Jan Hanlo: 'Tjielp tjielp - tjielp tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp - tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp tjielp tjielp tjielp / tjielp tjielp tjielp // Tjielp / etc.'

Sinds vorige week ben ik officieel erkend als loser. Het is zo erg met me gesteld dat er een serie radio- en tv-spotjes is gemaakt om me op te monteren. Naar keuze kan ik me identificeren met een weldoorvoede zestiger op een terras in Zuid-Frankrijk, met een middelbare dame die op een glimmend kantoor werkt of met een dertiger op skivakantie. Want zij zijn de hoofdpersonen in de spotjes die huurders moeten sterken in het gevoel dat ze zo stom nog niet zijn. 'Huren. Dat kan natuurlijk ook', luidt de pay-off die er de komende drie jaar ingeramd gaat worden.De campagne is afkomstig van Aedes, de vereniging van woningcorporaties die samen 2,4 miljoen woningen in bezit hebben. 'Het imago van huren ligt al geruime tijd onder vuur' stelt Aedes, '"Kopers zijn slim en huurders zijn dom", lijkt de teneur te zijn. En, "als je huurt ben je een loser".' Dank u. Ik wil helemaal geen campagne die me over mijn huurdersbolletje aait, maar in één ding heeft Aedes wel gelijk: de badinerende toon van kopers begint langzamerhand op je zenuwen te werken. De nadrukkelijk achteloosheid waarmee mensen laten vallen dat ze in een jaar tijd anderhalve ton winst hebben 'gepakt'. De jacht op hippe buurten, want je kunt natuurlijk nergens anders wonen dan in het Utrechtse Wittevrouwendorp of de Amsterdamse Pijp. (In Rotterdam wonen blijkbaar geen mensen.) Het eindeloze gemier over de tegels in de badkamer, de inductieplaat in de keuken en de problemen om een goede beunhaas te vinden. Om nog maar te zwijgen van het dédain voor huurders: 'Je huurt, nee, je méént het', zegt zo'n mokkel dan met opgetrokken wenkbrauwen, 'heel apart, maar je bent natuurlijk wel een dief van je eigen portemonnee.'Naar goed Nederlandse gewoonte is de campagne positief van toon, Aedes wil zich niet afzetten tegen kopers. Slechts in één spotje wordt mild de spot gedreven met een man die elk weekend bezig is met het onderhoud van zijn huis en die geen tijd meer heeft om met zijn vrienden uit te gaan. Maar ja, dat is op de radio, en daar luistert tegenwoordig toch geen hond meer naar. De softe aanpak is een gemiste kans. Langzamerhand raken wij huurders in de minderheid en dat is precies het moment om de politieke correctheid van ons af te schudden. Aanpakken die zelfvoldane kopers. Aedes heeft al aangekondigd dat er in 2001 een nieuwe serie tv-commercials komt. Hierbij wat suggesties: €Een spotje van weldoorvoede middenklassers die een uitvaartonderneming hun wijk uitgooien. Kopers zijn namelijk intolerant, ze zijn voortdurend bang voor waardevermindering en proberen alles uit te bannen dat afwijkt van hun krimpende normen.€Een spotje van verwende kinderen die demonstreren tegen de aanleg van een busbaan door hun wijk. Kopers denken namelijk alleen aan zichzelf en willen de rust van het platteland midden in de stad.€Een spotje van een gezin dat droge aardappels zit te eten in hun kapitale villa met koperen dakgoten. Kopers hebben namelijk een financiële strop om hun nek en de koers van de hypotheekrente bepaalt hun menu.€Een spotje van een speculant die nieuwbouwwoningen opkoopt en ze na oplevering meteen doorverkoopt. Kopers zijn namelijk hebzuchtig, met hun huizenjacht drijven ze de prijzen steeds verder op. €Een spotje van een villawijk vol boerderettes met strooien daken, imitatie-luiken en strakgeschoren gazonnetjes. Kopers hebben namelijk geen smaak, ze jagen allemaal dezelfde burgermansdroom na. En als de buren wat anders willen, dan sturen ze er de welstandscommissie op af

Kom ik terug van vakantie, staat er plotseling een plantje op mijn tafel. Wat leuk, een welkomstgebaar van de buren denk ik argeloos. Maar dan zie ik dat er een briefje bij ligt, een briefje van mijn stadsdeelwethouder Ruimtelijke Ordening. Hij schrijft dat ik het natuurlijk niet leuk vind dat er bij mij voor de deur een inzamelpunt voor huisvuil en GFT ligt. 'Om ons begrip te tonen voor het eventuele ongemak dat u hiervan heeft, bieden wij u dit bloemetje aan.' Het plantje blijkt een uiting van de sorry-democratie in optima forma. Moet u nu eens goed luisteren, wethouder Ronteltap. Ten eerste ligt dat inzamelpunt al jaren voor mijn deur, dus waarom nu ineens deze strijkerijen? Ten tweede vind ik het helemaal niet erg, integendeel: ik kan met één hand de deur openhouden en met de andere mijn vuilniszak op de berg flikkeren. En ten derde: ik woon in een stad en niet in een openluchtmuseum. Vuilnis hoort bij in een stad, en we hebben politici aangesteld om te bepalen waar en hoe dat wordt opgehaald. Dat dat voor iemand zijn deur zal moeten gebeuren, lijkt me duidelijk. Maar politici durven geen beslissingen meer te nemen. De pijn moet verzacht worden, weerstanden gemasseerd, bezwaren weggepoetst. Want ojee, de kloof tussen politiek en burger. En dus gaat de verantwoordelijke bestuurder bij elke maatregel met een PR-bureau om tafel zitten om zijn beleid te verkopen. Aanvankelijk zag Ronteltap geen problemen: 'Van NIMBY's ­ 'Not In My Backyard' ­ hebben we geen last, er zijn daar namelijk geen tuinen.' Maar de PRconsultant moest zijn geld waarmaken: 'We krijgen de laatste tijd signalen van een nieuwe burgerbeweging: NOMS, Niet Op Mijn Stoep. Politiek gezien is dat linke soep.' En toen kwam er dus een plantje, een Kalanchoë om precies te zijn.Vadertje Staat is met zijn tijd meegegaan. Het is geen autoritaire vader meer die bepaalt wat goed is voor zijn kinderen ­ 'Waarom? Omdat ik het zeg' ­ maar een pappa die een speelkameraad wil zijn voor zijn kroost. Zo'n moderne oetlul die zijn kinderen alleen met een tientje extra zakgeld kan paaien om een keer de afwas te doen. Maar erger is dat de overheid zichzelf met zo'n plantje niet meer serieus neemt. Bij voorbaat biedt ze haar excuses aan voor onwelgevallige besluiten. Burgers worden zo gesterkt in het idee dat ze recht hebben op de ideaalbeelden uit glossy woontijdschriften en dat alles wat daar niet in past moet worden weggemoffeld. Zo'n plantje moedigt burgers aan om zich niet neer te leggen bij overheidsbesluiten. En dat doen dan ook steeds minder mensen. Een opvang voor asielzoekers bij ons in Vught? Dan kopen we toch snel het pand op met wat rijke buurtbewoners. Een centrum voor verslaafden in Heerlen in een voormalig politiebureau? Idem. En deze week spanden rijke stinkerds in Breda een kort geding aan om te voorkomen dat er een hospice bij hen in de buurt komt, een huis waar terminale patiënten die het thuis niet redden waardig dood kunnen gaan. Maar nee, de buurtbewoners willen geen lijkwagens in de straat, dat zou hen te veel met hun eigen sterfelijkheid confronteren. Maar hun belangrijkste argument was nog klassieker: hun kapitale villa's zouden minder waard worden. Zulk egoïsten kun je maar één ding toewensen: dat ze langzaam en vooral eenzaam creperen. Ik heb nog wel een plantje voor op hun graf

Eén ding moet je de kapitalist nageven: hij is optimist tot in de kist. Het lijk van het Amerikaanse energieconcern Enron is nog niet begraven of een nieuwe vorm van speculatie dient zich aan: beleggen in het weer. Sinds afgelopen maand verzorgt Euronext een weerindex waarmee je kunt gokken op een goede zomer, of juist op een slechte. 'Een prima initiatief', zegt een woordvoerder van ABN -Amro in NRC Handelsblad, want daarmee 'ontstaat een markt voor financiële producten als termijncontracten en opties die zijn gebaseerd op weersomstandigheden.' Juist. Met droge ogen vervolgt deze duurbetaalde beursjongen dat de wereld niet zonder windhandel kan: beleggers accepteren het niet meer als bijvoorbeeld Heineken in slechte zomers weinig omzet maakt en ze zullen bestuurders aansprakelijk stellen voor een koersdaling. Hadden ze maar short moeten gaan op regenbuien. Vooralsnog kunnen alleen bedrijven meedoen aan dit rad van fortuin, maar binnen enkele jaren mogen ook particulieren meespelen. De markt voor 'weer-derivaten' is booming. Alleen in Europa werd de afgelopen drie jaar al 75 miljoen dollar omgezet, maar dat was nog niks vergeleken met Amerika waar zeven miljard omging, bijna honderd keer zoveel. En precies daar komt het enthousiasme van de ABN-boy vandaan: we lopen achter bij ons grote voorbeeld! En dus moeten we opschieten, anders missen we de boot. Beurslogica waar je geen speld tussen kunt krijgen. Behalve een licht gevoel van onbehagen: welk Amerikaans bedrijf is - of beter gezegd was ­ zo groot in weerspeculaties? Enron. Vijftien jaar geleden was Enron een saai bedrijf dat gas uit Alaska naar Texas transporteerde. Tot het doorkreeg dat je met derivaten, termijncontracten en andere financiële hocus-pocus veel meer kon verdienen. Het bedrijf werd de lieveling van de beleggers en hét voorbeeld voor de economie van de 21-ste eeuw. De financiële architect van Enron, Jeff Skilling, schepte op dat het bedrijfsconcept zo nieuw was dat het begrippen als eigendom en bezit achter zich had gelaten. Juist. Zeventig miljard dollar was Enron waard, tot de zeepbel afgelopen december knapte en het bedrijf op de fles ging. Enron bleek de boel gigantisch besodemieterd te hebben, de 20.000 werknemers zagen hun pensioen in rook opgaan. Waarom niemand iets in de gaten had? Omdat Enron en zijn accountant ruimhartig met geld rondstrooiden, 212 Amerikaanse congresleden graaiden gezellig mee uit de vetpotten, dat is 85 procent van het totaal. En natuurlijk werden ook president Bush en vice-president Cheney niet vergeten. Maar het was niet alleen omkoping dat Enron zo ver bracht, misschien nog wel belangrijker was dat het bedrijf speculeerde op hebzucht. Van een afstand kon je zien dat het een piramidespel was: steeds nieuwe mensen moesten geld inleggen om de winsten aan de eerdere deelnemers uit te kunnen keren. Precies dat spel waar we een aantal jaren geleden de Albanezen nog zo hartelijk om hebben uitgelachen. Maar niemand had afstand, iedereen wilde een free ride. En zolang iedereen meedeed werkte het. De moraal van het verhaal? Opties op weersvoorspellingen worden de komende jaren gouden handel. Spring er dus zo snel mogelijk in, verrijk je, pluk wat je plukken kunt. En stap er op tijd uit. Want windhandel blijft windhandel. O ja, en nog wat, zet elke moraal overboord. Want anders krijg je nog last van gewetensnood, net als de voormalige vice-voorzitter van Enron. Clifford Baxter was de enige die intern aan de bel trok, en toen niemand luisterde nam hij ontslag. Eind vorige maand schoot hij zich een kogel door zijn hoofd.

Ik ben preuts. Het heeft me veel moeite gekost om het toe te geven, maar sinds kort verzet ik me er niet meer tegen. Sterker nog: ik kan niet langer zwijgen nu de straten een parade van diepe decolletés, nerveuze strings en minimale topjes zijn geworden. Gek word ik van al die blote billen, buiken en borsten die ongevraagd in mijn gezicht worden geduwd in parken, op terrasjes, in de trein. Zelfs hoogzwangere vrouwen kunnen het niet laten om hun navelpiercing in het openbaar te showen.<br /> En dan de reclame waarmee ik op straat bestookt word: een gsm'tje dat bij wijze van penis in een minuscuul damesslipje steekt, een lipstick tussen de beugel van een uitpuilende beha, een vamp met inkijk tot haar navel die werft voor mannenkleding. <i>Sex sells</i>. Het kan geen toeval zijn dat borden voor buitenreclame 'billboards' heten, zoveel onverpakt vlees wordt erop tentoongesteld. De Iraanse schrijver Kader Abdolah constateerde geschrokken dat hij vanuit een gesluierd land plotsklaps in een halfnaakte samenleving terecht is gekomen. <br /> Bureau Bodyfashion Promotion vindt het nog lang niet genoeg: dit najaar laten ze ter gelegenheid van de Week van de Lingerie een trein met huppelkutjes in sexy lingerie door het land rijden. Op veertig stations geven die shows en mini-workshops. Dat is volgens de woordvoerster nodig omdat winkels te hoogdrempelig zijn. Dus moet ik me weer een week per auto zien te verplaatsen. Maar ook dan moet ik oppassen hoe ik rijd: op de A4 tussen Amsterdam en Rotterdam word je bijvoorbeeld bijna geplet tussen de reuzenborsten van een dame die op een sexlijn gebeld wil worden. <p>Begrijp me goed: ik heb niets tegen blote vrouwen, maar wel graag op de daartoe bestemde plaats en tijd. Ik heb een kantoor op de Amsterdamse Wallen, en ik zou ontzet zijn als er ineens luiken voor de ramen zouden moeten. En een verbod op blote-borstenposters in garagekantines lijkt me een ernstige aantasting van de arbeiderscultuur. Ik erger me alleen aan de ongevraagde vleesshow die me op elke straathoek ten deel valt, van Tietjerksteradeel tot Kuttingen, en die ik met geen mogelijkheid kan ontwijken. <br /> Wees toch niet zo intolerant, zeggen vrienden, maar het probleem is dat die boodschappen op mij persoonlijk worden afgevuurd. Ze mikken op mijn biologische reflexen, en met succes: voor ik het besef is mijn blik naar een blote boezem getrokken en wordt de reclameboodschap erin geramd.<br /> Voor de dames en heren die in verregaande staat van ontkleding over de straten paraderen geldt hetzelfde als voor de vieze reclameplaatjes: ze willen juist dat ik niet neutraal blijf, exhibitionisten hebben publiek nodig want sexy rondparaderen achter gesloten gordijnen doen alleen de laatste drie travestieten die in Nederland nog niet uit de kast zijn gekomen. Ik ben het zat: ik wil jullie publiek niet zijn.</p><p>Er waren tijden dat de vrouwenbeweging zich ertegen verzette dat de vrouw als lustobject werd gebruikt (alhoewel die verontwaardiging selectief was: de naakte dame op de PSPposter was wel in de haak, maar die leidde dan ook naar een stralende socialistische toekomst). </p>

Met grote zwarte drukletters staat er 'vijftig procent vet' naast de Big Mac op het billboard. Ook geen slimme reclame van McDonald's denk ik slaperig, en pas twee straten verder realiseer ik me dat iemand een geintje heeft uitgehaald met de Amerikaanse hamburgerketen. De Adbusters hebben weer toegeslagen, een wereldwijde beweging die zich teweer stelt tegen de almacht van de grote merken. De hele dag liggen we onder een spervuur van reclameboodschappen, worden er beelden in ons hoofd gepompt, tunes in onze oren getoeterd en koopopwekkende geurtjes in onze neuzen geblazen. Langs de snelweg, op school, in het café, op je computerscherm, reclame is overal. Tijd om terug te slaan, zeggen de Adbusters. Door aan reclame-uitingen een kleine draai te geven, bestoken ze de vijand met zijn eigen wapens.McDonald's is natuurlijk een geliefd doelwit. Het is het beroemdste bedrijf ter wereld ­ de gele M is tegenwoordig een bekender merkteken dan het christelijke kruis ­ en het staat symbool voor standaardisering: overal ter wereld dezelfde productielijnen, dezelfde instant vriendelijkheid, dezelfde speeltoestellen en vooral: overal dezelfde smaak. Weg met de lokale verschillen, leve de eenheidssmaak. Dat je in Nederland bent weet je alleen nog door de McKroket op het menu. Een fraai actie van de Adbusters was de poster van een man op een operatietafel, op de hartslagmeter zie je in plaats van een golf de M van McDonald's: een slachtoffer van de Big Mac Attack. Of die vreselijke clown die een pleister over zijn mond geplakt heeft gekregen met daarop het woord 'Grease'. De mogelijkheden zijn legio. In Canada plakten activisten op reclameborden van een loterij de tekst 'Winnen is slechts veertien keer zo moeilijk als iemands pincode raden.' Ook namaakadvertenties bieden perspectief, zoals een verschrompelde fles wodka met de tekst 'absolut impotence' en daaronder een citaat van Shakespeare: 'Drink provokes the desire but takes away the performance.' Maar je hoeft je niet te beperken tot officiële reclameborden: in de Verenigde Staten worden stickers op bumpers van auto's geplakt: 'Ik help het klimaat te veranderen, vraag me hoe.' Een actie die overigens niet is aan te bevelen bij taxichauffeurs.'Jamming' heet de toegepaste techniek, maar natuurlijk zitten de bedreigde bedrijven niet stil. Nike - ook een favoriet doelwit ­ begon zijn eigen jamming campagne. Het bedrijf liet de posters voor nieuwe voetbalschoenen overplakken met de kreet 'not fair', een boodschap van de fictieve organisatie 'Fans Fight for Fairer Football' die de nieuwe schoen concurrentievervalsend vond, tegenstanders zouden immers geen kans meer hebben. Het was een brutaal staaltje waarmee Nike de aandacht probeerde af te leiden van de beschuldigingen dat het bedrijf op unfaire wijze produceert, namelijk met kinderarbeid in de derde wereld. Onder druk van de publieke opinie zette het bedrijf de dubbelebodemcampagne stop, maar de toon is gezet: verwarring zaaien als methode om negatieve aandacht te neutraliseren. De spin docters zullen steeds meer werk krijgen, net zo lang tot het publiek helemaal is dolgedraaid. Nou ik er nog eens goed over nadenk: die poster van McDonald's, misschien is dat ook wel een vorm van 'jam the jammers'. In de eerste plaats omdat ik nu over ze schrijf: 'Het maakt niet uit wat ze over je schrijven, als ze je naam maar goed spellen.' Maar die vijftig procent vet klopt natuurlijk ook niet, McDonald's wil de aandacht afleiden van het feit dat die hamburgers in werkelijkheid nóg vetter zijn. En ik trap er nog in ook

Eindelijk kan ik er met open vizier voor uitkomen dat ik mijn GFT-afval niet apart inzamel en dat uienschillen, klokkenhuizen en eierdoppen bij mij rigoureus de grijze vuilniszak in gaan. Sterker nog: ik mag er trots op zijn dat ik het al jaren verrek om een stinkende biobak op mijn balkon te zetten. Mijn ongescheiden GFT-afval ­ welke idioot heeft trouwens die naam verzonnen, het klinkt zo giftig als wat ­ blijkt namelijk al die jaren een zegening te zijn geweest voor de Nederlandse vuilnisbelten. Anders dan het leger milieuridders, beleidsambtenaren en voorlichters ons wil laten geloven is afvalscheiding namelijk helemaal niet goed voor het milieu. Uit recent onderzoek van onder andere TNO en de Vrije Universiteit in Amsterdam blijkt dat vuilnisbelten zichzelf kunnen reinigen, als er tenminste voldoende organisch materiaal in zo'n berg zit. Gescheiden afvalinzameling verstoort dit zelfherstellend vermogen van de natuur en zorgt voor vuilnisbelten die zo'n sterke concentratie gif bevatten dat de natuur er ook niets meer mee aan kan. 'Het toevoegen van organisch afval aan de huidige stortplaatsen is hard nodig om te voorkomen dat deze overgebleven stortplaatsen uitgroeien tot een gevaar voor volgende generaties', zegt onderzoeker Van Vossen. Komt er dus eindelijk een einde aan de afvalscheiding die sinds 1994 wettelijk verplicht is? Welnee, de nieuwe onderzoeksgegevens zullen waarschijnlijk onder de tafel verdwijnen. Net zoals het feit dat de GFT-inzameling in de grote steden uiterst moeizaam verloopt, vooral in de oude wijken met veel etagewoningen. Zo wordt in de Amsterdamse Kinkerbuurt jaarlijks niet meer dan dertig kilo per huishouden opgehaald, minder dan de helft van de norm. (Bovendien is de kwaliteit volgens de milieudienst 'te pover'. Niet verwonderlijk als je ziet hoeveel er hier van McDonald's gegeten wordt, en hoe weinig biologisch geteelde appeltjes. Dan krijg je vanzelf onbruikbaar GFT). In ieder geval is die dertig kilo te weinig voor een rendabele verwerking. Werkelijk alles heeft de gemeente al geprobeerd om meer binnen te krijgen: spotjes op de lokale tv, rijdende afvaleilanden, voorlichtingscampagnes, vuilnismannen die huis aan huis bloemetjes uitdelen. Steeds zonder resultaat. Besteed 'de milieugulden' dan liever aan de aanpak van chemisch afval of aan de bestrijding van verkeersoverlast, zeggen rekkelijke milieuambtenaren. Geen sprake van, zeggen de preciezen, dat is een bom onder ons mooie principe. Ze zijn bang dat uitzonderingen ertoe leiden dat de burger ook glas en papier weer op de grote hoop gaat gooien. Toch is het niet alleen symboolpolitiek die de mythe van de biobak in stand houdt. Achter de kwalijkriekende bak gaan namelijk grote economische belangen schuil. Gemeenten en provincies hebben in de jaren negentig maar liefst 750 miljoen gulden gestoken in nieuwe compostinstallaties. Dat soort investeringen wordt in dertig jaar afgeschreven, en dus zitten we nog minstens tot 2020 vast aan de biobak. 'Natuurlijk moet worden gedacht over vernieuwingen, maar zulke beleidsdiscussies moeten niet publiekelijk worden gevoerd, want dat gaat ten koste van het draagvlak', zegt Eric van Vliet van de Vereniging voor Afvalverwerkers. Kortom: de kudde moet dom worden gehouden zodat ze haar afval blijft scheiden en de compostmachines blijven draaien.

Weg met die schuldgevoelens over autorijden. Wat een ouderwetse kletspraat dat dat slecht zou zijn voor het milieu. Sterker nog, je bewijst de natuur er tegenwoordig een dienst mee: hoe meer je rijdt, hoe schoner. Shell kwam onlangs namelijk met een nieuw soort benzine: Pura geheten. Zo puur, zo zuiver dat het op de reclameposters als een waterval uit een benzineslang komt en zich vermengt met de rollende branding van de oceaan. Benzine met de wilde frisheid van limoenen. Ook de kinderen worden niet vergeten. Shell sponsort 'natuur/milieu-educatie' voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. En laat daarbij ook nog eens zijn sociale gezicht zien: 'kinderen van financieel minder draagkrachtige ouders' krijgen een bijdrage in de kosten. Want arme mensen kunnen wel eens rijk worden, en tegen die tijd moeten ze ook allemaal bij Shell gaan tanken. Concurrent BP heeft de daken van zijn tankstations voorzien van zonnepanelen. 'Plug in the sun', heet het sprookje hier, 'we can fill you up by sunshine'. Natuurlijk gooi je daar gewone benzine in je tank, maar het tankstation zelf draait op zonne-energie. Als eerste werd een station aan de Amsterdamse ringweg aangepakt. Een elektronische teller houdt de score bij, sinds 7 september jongstleden is er 4.757,05 kWh geproduceerd. Dat klinkt heel wat, maar laten we eens even rekenen: 268 dagen van 24 uur is ruim zesduizend uur, dat betekent dat de zonnepanelen net genoeg energie leveren om twaalf lampen van zestig Watt te laten branden. Twaalf hele lampen. Van zestig Watt. 't Is toch wat. Natuurlijk is autorijden slecht voor het milieu. Maar we willen een goed gevoel over onszelf hebben, dus verzinnen de oliemaatschappijen een praatje voor de vaak. En we laten ons o zo graag in slaap sussen. Het irritantste aan de leugens van Shell en BP is niet eens de aansporing om nog meer te consumeren en nog meer schade toe te brengen aan het natuurlijke milieu. Nee, de natuur herstelt zich wel, al dan niet met de mens als bewoner. De geestelijke milieuvervuiling van deze campagnes is veel erger. 'Gelukkige slaven zijn de grootste vijanden van de vrijheid'. Die tekst stond begin jaren zeventig op 'de bunker' in Eindhoven. De bunker was een laag betonnen gebouw tegenover de Technische Hogeschool waar de studentenverenigingen een onderkomen vonden. Als klein mannetje begreep ik niet veel van de slogan, maar ik voelde wel de dreiging die uitging van de manshoge zwarte letters. Het had iets te maken met arbeiders die werden uitgebuit, en dat die in opstand moesten komen. Maar ja, als ze nou toch gelukkig waren? Dertig jaar later is de geschiedenis ten einde gekomen en bestaat de arbeidende klasse niet meer. We zijn nu allemaal consumenten geworden, gelukkige consumenten die zich als kwabbige baby's laten meedrijven op de stroom, hun open mondjes opheffend naar elke tepel die voorbij komt. 'Jij bent uniek', fluisteren de marketeers ons toe. 'Het gaat om jouw geluk', kwelen ze, 'geef je over, geloof ons nou maar, wij regelen alles voor je.' Het sterkste staaltje hoorde ik laatst op een video van Projectbureau Hoog Catharijne. Het winkelcentrum wordt volgend jaar geheel verbouwd en de projectontwikkelaar legde de winkeliers uit wat er allemaal gaat gebeuren. Natuurlijk kreeg iedereen de belofte dat hij er niet op achteruit zal gaan, en toen kwam de onsterfelijke zinsnede: 'Want uw belang, is ons belang, is ook ieders belang en is uiteindelijk het belang van de consument.' Gelukkige consumenten hebben helemaal geen vrijheid nodig.Tijs van den BoomenConsument

Big Brother houdt nooit meer op: in het Rotterdamse Saftlevenkwartier zijn gisteren de werkzaamheden begonnen om de buurt te voorzien van camera's. Buurtbewoners, tippelaarsters, hondenuitlaters, dealertjes en toeristen zullen 24 uur per dag gefilmd worden. Ik moet u helaas teleurstellen: de beelden zullen niet in de huiskamer te zien zijn, het is een gesloten tv-circuit van de politie. Als de resultaten van dit experiment positief zijn, komen er ook in andere probleembuurten camera's te hangen. Het idee is deze keer niet afkomstig van John de Mol, maar van de Engelse gemeente Newcastle. Daar wordt het centrum al zes jaar gecontroleerd met camera's, de criminaliteit zou met een kwart zijn afgenomen. Eind vorig jaar zag een Rotterdamse delegatie onder leiding van burgemeester Opstelten hoe je met een beweegbare camera kunt inzoomen op mensen en huizen, en hoe je er zelfs mee naar binnen kunt kijken. Enigszins verbaasd waren de Rotterdammers over de nonchalance waarmee de Engelse gastheren praten over de privacy van de burger. Dat is hier helemaal geen item, kregen ze te horen. Sinds de moord op het jongetje James Bulger, wiens ontvoering in een supermarkt werd vastgelegd door bewakingscamera's, is de stemming volledig omgeslagen. Veiligheid, dat telt. En bovendien: elke burger mag toch foto's maken op straat? Dan de politie toch zeker ook!Rotterdam is niet de eerste Nederlandse gemeente die camera's inzet om de openbare ruimte te controleren. Breda bewaakt zijn stationsgebied, Amsterdam de hoerenbuurt en in Ede en Bergen op Zoom wordt het uitgaanscentrum in de gaten gehouden. Maar 24 uur per dag een woonbuurt observeren met camera's, dat is nog nooit vertoond. Nederland lijkt klaar voor permanente controle. De roep om veiligheid heeft de behoefte aan privacy overstemd. In Bergen op Zoom zegt 56 procent van de burgers zich veiliger te voelen. 'Van mij mogen ze alles weten, ik heb niets te verbergen', dat is zo'n beetje de sfeer. We raken er steeds meer aan gewend om ons te laten registreren, doorlichten, checken en controleren. Onze adresgegevens liggen op straat, ons winkelmandje wordt door de marketeers van Albert Heijn doorgespit. Onlangs kreeg ik van de KPN een brief dat mijn 'telefoonverkeergegegens' worden geanalyseerd. Als ik daar bezwaar tegen heb ­ wat ze zich nauwelijks konden voorstellen want dan konden ze geen 'gericht advies' meer voor me opstellen ­ moet ik dat schriftelijk laten weten. In plaats van toestemming geven, moet ik dus protesteren. Dat is de omgekeerde wereld. Ook het programma Big Brother heeft de geesten rijp gemaakt voor de alomtegenwoordige camera. Het blijkt te werken: in een geïsoleerde groep zonder camera's zou al snel een verbitterde strijd om de macht uitbreken, en zouden de zwakkeren in de pikorde genadeloos belaagd worden. Maar door het meekijkende publiek gedroegen de Ruuds en Barten zich sociaal en aangepast. De camera's voorzagen hen van een extern geweten.Vroeger had je plakkaten met een groot oog in een driehoek: 'Gods oog ziet u'. Maar God is dood, dus hebben we behoefte aan een nieuw alziend oog. De camera. En zo wordt ons leven steeds doorzichtiger, ons gedrag steeds aangepaster en onze moraal steeds uniformer. Weg met de afwijking, leve de norm. Binnenshuis kunnen we ons voorlopig nog laten gaan. Maar ook daar slaat het veiligheidsdenken toe. Bezorgde ouders hangen al een camera boven de wieg zodat ze hun baby via een gesloten tv-circuit in de gaten kunnen houden. Misschien is het, met al die beschuldigingen van incest, wel verstandig om de videobanden te bewaren zodat je te allen tijde je onschuld kunt bewijzen. Of om meteen een videolijntje door te trekken naar het politiebureau, want je weet nooit met alle driften die in een mens huizen. Vrij naar George Orwell: liefde is controle

Nietsvermoedend lig ik zaterdagmorgen op het strand van Egmond aan Zee. Plots komen uit alle richtingen mensen met witte jacks aanlopen, ze posteren zich met een lang groen plastic lint aan de vloedlijn. 'Ik sta hier voor mijn dochter van elf', zegt de vrouw die zich pal achter me heeft opgesteld, 'die is helemaal gek van panda's, ik kon dus niet weigeren om mee te doen aan deze actie, je wilt toch het goede voorbeeld geven.' Het blijkt te gaan om een actie van het Wereld Natuur Fonds, langs de hele Nederlandse kust staan drieduizend vrijwilligers klaar om het langste ononderbroken lint ter wereld te vormen. 'Om half elf moet iedereen het lint omhooghouden, dan komt er een vliegtuig langs om te controleren', zegt de vrouw, 'zo komen we in het Guiness Book of Records en op tv.' Gelaten staat ze erbij. Ik kan me de tijd nog heugen dat ouders hun kinderen verboden om te gaan demonstreren, nu laten ze zich braaf door hun kroost in het geweer brengen tegen misstanden. 'Misschien trekt het wel bij als ze ouder wordt', zeg ik troostend, 'of denkt u dat ze fulltime actievoerster wordt?' 'Nee, daar heeft ze de capaciteiten niet voor', antwoordt ze raadselachtig.Ondertussen schiet haar dochter tien meter verderop af en toe voorbijgangers aan: 'Wilt u dat de Noordpool smelt?' Ze vraagt het met de morele superioriteit van een dominee die zich niet kan voorstellen dat iemand Gods woord zou kunnen loochenen. De wereld is simpel: wie niet voor de Noordpool is, is tegen. En wie tegen de Noordpool is, is een dierenbeul. Want waar moeten de ijsberen en zeehondjes anders naartoe? En van dierenbeul is het nog maar een kleine stap naar kinderlokker en potloodventer. Ze kijkt dan ook wel uit wie ze aanschiet, alleen oudere echtparen die met opgerolde broekspijpen langs het strand lopen zijn de klos. Opa's en oma's, ze weet feilloos hoe ze die op het gevoel moet werken. En vertederd spelen de oudjes het spel mee: 'Nee, dat willen we niet.' Na het correcte antwoord krijgen ze een folder uitgereikt door een ijsbeer op Nikes. 'Laat de Noordpool niet smeltenŠ', staat er op de kaartjes, 'Ga voor groene energie.' Voorwaar een prachtig moreel appèl. Het zaterdagse gelijk van de natuurbeschermers heeft de plaats ingenomen van de zondagse zedenpreek vanaf de kansel. Een goede slogan is onverbiddelijk en dwingt de ontvanger om zijn oude ideeën verre van zich te werpen en zich met hart en ziel achter het banier te scharen. Al snel heb je een dagtaak aan al die oproepen. 'Wie weet zijn straks de duinen aan de beurt', luidde de strijdkreet van Natuurmonumenten bij hun protest tegen de aanleg van IJburg. De duinen, je moet er toch niet aan denken, laten we dus tegenstemmen bij het referendum. Ook goed is de kreet op het spandoek waarmee activisten van Milieudefensie hetzelfde weekend de verkeerstoren van Schiphol beklommen: 'Kok, milieu nu!' Ja, nú, want straks is het te laat. En in Duitsland zag ik onlangs een fraai bord langs de autobaan staan: 'Rettet den Wald. Tu was.' Ja, inderdaad, red het bos, doe wat. Even twijfelde ik, wat moest ik eigenlijk doen? Vol op m'n rem trappen uiteraard, en de auto ter plekke laten staan. Want bomen houden niet van auto's, dat is bekend. Maar mijn lievelingsspreuk is al wat ouder, die dateert nog uit de voormalige DDR. Het communistische regime riep zijn burgers gloedvol toe: 'Weiter auf dem Weg der Hauptaufgabe'. Verder op de weg van de hoofdtaak, ja, de hoofdtaak, hoe kon ik die vergeten, voorwaarts!

'Onze Boris is zinloos vermoord'. Onder dat motto trokken twee- tot driehonderd demonstranten afgelopen maandag door de straten van Drachten. Alle ingrediënten waren er: spandoeken, bloemen, een foto van de dode op de plaats des onheils, tranen. En de media natuurlijk. 's Avonds haalde de demonstratie het NOS-journaal, de volgende dag stonden er grote foto's in Telegraaf, Volkskrant, AD en Metro. Na Amsterdam, Leeuwarden en Gorinchem had ook Drachten nu zijn stille tocht tegen zinloos geweld. Klein verschil: Boris was een hond, een kruising tussen een pitbull-achtige en een Friese waterhond om precies te zijn. Drie weken geleden rukte hij zich los van zijn baasje, dook een vijver in en ging achter de eenden aan. Het baasje rende naar huis om hulp te halen en een passerende agent schoot de hond dood. Het verhaal haalde De Telegraaf en SOS Huisdieren IJsselstein greep de gebeurtenis aan voor een heuse 'stille tocht'. Na felle protesten veranderde de organisatie die benaming op het laatste moment in protestdemonstratie, om 'geen kwaad bloed te zetten bij de ouders van de vermoorde Chanel'. Henk Rink, het baasje van Boris, vindt dat maar onzin. Hij is zelf grootvader, maar voor hem is er geen verschil tussen de dood van zijn hond en die van een klein kind. Ook SOS-organisator Nicky van Loveren vindt de grens tussen mensen en dieren willekeurig: 'Ik heb een dochter van zestien, als die iets overkomt is dat even erg.' En bovendien: 'Hoe vaak is geweld tegen mensen niet begonnen met geweld tegen dieren?' Van Loveren ziet dan ook een heel nieuwe taak voor SOS Huisdieren: 'Dit mag nooit meer gebeuren, wij gaan gemeenten in zulke gevallen aansprakelijk stellen. Als hoofd van de politie is de burgemeester verantwoordelijk voor de dieren die zich binnen zijn gemeentegrenzen bevinden.' Ze pleit onder andere voor een driehoeksoverleg tussen burgemeester, dierenbescherming en dierenambulance.Er ligt een hoop werk te wachten op SOS Huisdieren. Vorige week haalden twee andere dode viervoetige vrienden de krant: Arco en Axel uit de Betuwe. De politie schoot beide broertjes in koelen bloede neer nadat ze hun 36-jarige baas hadden doodgebeten. Nou was dat ook niet helemaal netjes van Arco en Axel, maar er stond niet voor niets een waarschuwingsbordje op het hek: 'Als de hond komt: plat op de grond gaan liggen en op hulp wachten. Als er geen hulp komt: sterkteŠ' Baasje was epileptisch: eigenlijk vroeg hij er dus om. En zelfs als een onafhankelijke rechter de broertjes schuldig had bevonden, dan hadden ze zeker aanspraak kunnen maken op verzachtende omstandigheden: hun baas was een eenzelvige alcoholist. Twee jaar met tbs, meer hadden ze nooit gekregen. Maar nee, de politie speelde voor eigen rechter. De honden waren aanvankelijk alleen verdoofd, pas toen de agenten het dode baasje hadden gezien trokken ze hun dienstpistool voor een standrechtelijke executie. Een onafhankelijk onderzoek is wel het minste dat we Arco en Axel verschuldigd zijn. En wie weet is er wel een parlementaire enquête nodig om de onderste steen boven te krijgen. Welke minister is hiervoor eigenlijk verantwoordelijk?De demonstratie in Drachten zal de geschiedenis ingaan als keerpunt wat betreft 'zinloos geweld tegen dieren'. Eindelijk staan de rechten van dieren 'op de agenda'. Maar hoe zit het eigenlijk met die eenden waar Boris achteraan zat? Zijn er doden gevallen, eendenfamilies uiteengereten, zware trauma's opgelopen? Wie springt er op de bres voor die schattige kwakende vriendjes? Hoogste tijd voor een stille tocht.